จมูกตันข้างเดียวหรือสองข้าง เกิดจากอะไร สาเหตุและวิธีแก้

สาเหตุของอาการจมูกตันมีอะไรบ้าง? จากการติดเชื้อทางเดินหายใจ อาการไข้หวัดหรือภูมิแพ้ ไซนัสอักเสบ ผนังกั้นช่องจมูกคด รวมถึงริดสีดวงจมูก
ลักษณะอาการจมูกตัน ได้แก่ รู้สึกคัดจมูกหรือแน่นจมูก การรับรู้กลิ่นลดลง มีน้ำมูกไหล อาจมีอาการจาม โดยจมูกตันสามารถเป็นได้ทั้งข้างเดียวหรือสองข้างก็ได้
วิธีแก้จมูกตันเบื้องต้น สามารถทำได้ด้วยการล้างจมูกด้วยน้ำเกลือ ดื่มน้ำให้เพียงพอ อยู่ในพื้นที่ที่มีอากาศถ่ายเทสะดวก ไม่มีฝุ่น
อาการจมูกตันที่ควรพบแพทย์ ได้แก่ เป็นนานกว่า 10 วันโดยอาการไม่ดีขึ้น มีไข้สูงร่วมกับจมูกตัน มีน้ำมูกสีเขียวหรือเหลืองข้น ปวดบริเวณใบหน้าหรือศีรษะอย่างรุนแรง มีเลือดปนออกมากับน้ำมูก หายใจลำบากหรือมีเสียงหายใจผิดปกติ

อาการจมูกตันหรือคัดจมูก เป็นหนึ่งในปัญหาเกี่ยวข้องกับระบบทางเดินหายใจที่เกิดขึ้นได้กับทุกเพศ ทุกวัย อาการนี้จะสร้างความรำคาญและรบกวนการใช้ชีวิตประจำวันอย่างมาก บางครั้งจมูกตันแค่ข้างเดียว บางครั้งก็ตันสองข้าง หรือบางครั้งจมูกตันข้างเดียวเวลานอน บทความนี้จะพาไปเจาะลึกสาเหตุของอาการจมูกตันเกิดจากอะไรบ้าง? และวิธีแก้ไขอาการจมูกตันให้หายใจโล่ง สบายขึ้น

ทำความรู้จักกับ “จมูกตัน” (Nasal Congestion)

อาการจมูกตัน คือภาวะที่ช่องจมูกเกิดการอุดตันหรือแคบลง ทำให้หายใจทางจมูกได้ลำบาก เกิดจากเยื่อบุจมูกบวม หรือมีน้ำมูกสะสมในโพรงจมูก ส่งผลให้รู้สึกแน่นจมูกและอาจมีอาการร่วม เช่น น้ำมูกไหล ไอ หรือปวดศีรษะ อาการนี้มักเกิดจากการติดเชื้อไวรัสหวัด ภูมิแพ้ หรือการระคายเคืองจากสิ่งแวดล้อม โดยทั่วไปอาการจมูกตันไม่รุนแรงและสามารถหายได้เอง แต่หากเป็นนานควรปรึกษาแพทย์เพื่อหาสาเหตุที่แท้จริง

จมูกตันเกิดจากอะไรบ้าง

อาการหายใจไม่ออกจากจมูกตัน ไม่ว่าจะเป็นจมูกตันข้างเดียว จมูกตันตอนนอน หรือไม่มีน้ำมูก มีสาเหตุเกิดจากหลายปัจจัยด้วยกัน มีดังนี้

การติดเชื้อทางเดินหายใจ

การติดเชื้อทางเดินหายใจ เช่น ไข้หวัดหรือไซนัสอักเสบ ทำให้เยื่อบุจมูกเกิดการอักเสบและบวม ส่งผลให้ช่องทางเดินอากาศแคบลงหรือตัน นอกจากนี้ร่างกายจะสร้างเมือกเพิ่มขึ้นเพื่อขับเชื้อโรคออก ทำให้เกิดอาการจมูกตันหรือหายใจไม่สะดวก เยื่อบุที่บวมและเมือกที่สะสมจะขัดขวางการไหลเวียนของอากาศผ่านจมูก จึงรู้สึกว่าจมูกอุดตันและหายใจไม่คล่อง

ไข้หวัดหรือภูมิแพ้

ไข้หวัดและภูมิแพ้เป็นสาเหตุหลักที่ทำให้เกิดอาการจมูกตัน โดยทั้งสองภาวะนี้จะกระตุ้นให้เยื่อบุจมูกเกิดการอักเสบและบวม ส่งผลให้ช่องทางเดินอากาศในจมูกแคบลงหรืออุดตัน

นอกจากนี้ร่างกายยังผลิตน้ำมูกมากขึ้นเพื่อขับสิ่งแปลกปลอมออก ทำให้เกิดการสะสมของน้ำมูกในโพรงจมูก เยื่อบุที่บวมและน้ำมูกที่มากขึ้นนี้จะขัดขวางการไหลเวียนของอากาศผ่านจมูก จึงทำให้รู้สึกจมูกอุดตันและหายใจไม่สะดวก

ไซนัสอักเสบ

ไซนัสอักเสบเกิดจากการอักเสบและติดเชื้อบริเวณเยื่อบุโพรงจมูกและโพรงไซนัส ซึ่งเป็นโพรงอากาศรอบจมูกที่มีเยื่อเมือกบางๆ เมื่อเยื่อบุไซนัสบวมและรูเปิดไซนัสถูกปิดกั้น ทำให้อากาศและน้ำมูกไม่สามารถระบายออกได้ น้ำมูกจึงคั่งและกลายเป็นหนอง ส่งผลให้เกิดอาการจมูกตันอย่างชัดเจน นอกจากนี้ยังมีอาการปวดบริเวณใบหน้า เช่น ปวดหน้าผาก โหนกแก้ม และหัวตา รวมถึงน้ำมูกข้นเขียวหรือเหลือง ไอ และหายใจลำบากจากการอุดตันของโพรงจมูก

ผนังกั้นช่องจมูกคด

ภาวะที่ผนังกั้นระหว่างช่องจมูกทั้งสองข้างมีความคดหรือเบี้ยวออกไปจากแนวกลาง ซึ่งอาจเกิดตั้งแต่กำเนิดหรือจากอุบัติเหตุ ส่งผลให้ช่องจมูกข้างที่คดแคบลง ทำให้อากาศไหลผ่านได้ไม่สะดวก จึงเกิดอาการจมูกตันหรือคัดจมูก ข้างที่แคบมากขึ้น โดยเฉพาะเมื่อเยื่อบุจมูกบวมอักเสบ นอกจากนี้ยังอาจมีน้ำมูกไหล หายใจลำบาก และเสียงขึ้นจมูกได้ด้วย อาการคัดจมูกนี้มักรุนแรงขึ้นเมื่อมีหวัดหรือภูมิแพ้ร่วมด้วย

ริดสีดวงจมูก

ริดสีดวงจมูกเกิดจากการอักเสบเรื้อรังของเยื่อบุโพรงจมูกหรือไซนัส ทำให้เยื่อบุเจริญเติบโตผิดปกติเป็นก้อนเนื้องอกในโพรงจมูก ซึ่งก้อนเหล่านี้จะขยายตัวและบังทางเดินอากาศในจมูก ส่งผลให้เกิดอาการจมูกตัน คัดแน่นจมูก และหายใจลำบาก นอกจากนี้ยังอาจมีน้ำมูกไหล รับรู้กลิ่นลดลง หรือเสียงขึ้นจมูกร่วมด้วย ก้อนริดสีดวงจมูกที่โตขึ้นจะยิ่งทำให้ช่องทางเดินอากาศแคบลงและอาการจมูกตันรุนแรงขึ้น

จมูกตันจากสาเหตุอื่นๆ

จมูกตันอาจเกิดจากสาเหตุอื่นๆ เช่น

การนอนตะแคง ทำให้เกิดการกดทับโพรงจมูกข้างหนึ่ง ส่งผลให้จมูกตันข้างนั้นชั่วคราว
ภาวะจมูกอักเสบที่ไม่ได้เกิดจากภูมิแพ้ (Vasomotor Rhinitis) เกิดจากการระคายเคือง เช่น การเปลี่ยนแปลงอากาศ ฮอร์โมน หรือการใช้ยา
การมีสิ่งแปลกปลอมอุดตันในรูจมูก พบได้บ่อยในเด็ก เช่น ของเล่นเล็กๆ หรือลูกปัด
ความผิดปกติทางกายวิภาค เช่น กระดูกเทอร์บิเนตบริเวณโพรงจมูกมีขนาดผิดปกติ หรือผนังกั้นจมูกทะลุ
เยื่อบุโพรงจมูกอักเสบเรื้อรังจากสาเหตุต่างๆ ทำให้เยื่อบุบวมและแคบลง
การอยู่ในสภาพแวดล้อมที่แห้งหรืออยู่ในห้องแอร์นาน ทำให้เยื่อบุจมูกแห้งและบวม
ภาวะต่อมอดีนอยด์โต โดยเฉพาะในเด็กที่มีภูมิแพ้หรือไซนัสอักเสบเรื้อรัง
ภาวะหลังผ่าตัดจมูกหรือไซนัส ที่ทำให้เกิดการบวมและแคบของทางเดินอากาศในจมูก

อาการจมูกตันมีลักษณะอย่างไรบ้าง

รู้สึกคัดจมูกหรือแน่นจมูก ทำให้อากาศผ่านจมูกได้น้อยลง
มีน้ำมูกไหล อาจเป็นน้ำมูกสีใสหรือสีข้นขาวเหลือง
หายใจลำบาก ต้องอ้าปากหายใจแทนการหายใจทางจมูก
การรับรู้กลิ่นลดลง อาจส่งผลต่อการรับรสด้วย
เสียงพูดเปลี่ยนไป เนื่องจากมีน้ำมูกขัดขวางทางเดินอากาศในโพรงจมูก
อาจมีอาการจาม คันจมูก หรือระคายเคืองในรูจมูก
ในบางกรณีอาจมีเลือดกำเดาไหล หรือหายใจมีเสียงหวีด
อาการอาจเป็นได้ทั้งข้างเดียวหรือสองข้าง และอาจเป็นเรื้อรังหรือเป็นๆ หายๆ

จมูกตันข้างเดียว

อาการจมูกตันข้างเดียวเกิดได้จากหลายสาเหตุ เช่น การนอนตะแคงที่ทำให้เกิดการกดทับโพรงจมูกข้างใดข้างหนึ่งจนเกิดอาการตันชั่วคราว อาการภูมิแพ้ที่ทำให้เยื่อบุจมูกบวมและน้ำมูกไหลในข้างเดียว รวมถึงไข้หวัดที่ทำให้เยื่อบุจมูกอักเสบและมีน้ำมูกสะสมในโพรงจมูกข้างใดข้างหนึ่ง

นอกจากนี้ภาวะผนังกั้นช่องจมูกคด (Deviated Septum) ก็เป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้ช่องทางเดินอากาศไม่สมดุลและเกิดจมูกตันข้างเดียวอย่างเรื้อรัง และภาวะจมูกอักเสบที่ไม่ได้เกิดจากภูมิแพ้ (Vasomotor Rhinitis) ก็สามารถทำให้เกิดอาการจมูกตันข้างเดียวได้โดยไม่มีสาเหตุจากภูมิแพ้โดยตรง

จมูกตันสองข้าง

อาการจมูกตันสองข้างมักเกิดจากภาวะเยื่อบุจมูกอักเสบเรื้อรังที่มีสาเหตุทั้งจากภูมิแพ้และไม่ใช่ภูมิแพ้ เช่น การติดเชื้อไวรัสหรือแบคทีเรียที่ทำให้เยื่อบุจมูกบวมและผลิตเมือกมากขึ้นจนขัดขวางทางเดินอากาศ นอกจากนี้ ริดสีดวงจมูก (Nasal Polyps) ที่เป็นเนื้องอกในโพรงจมูกก็สามารถทำให้จมูกตันทั้งสองข้างได้เช่นกัน

รวมถึงการใช้ยาหดหลอดเลือดชนิดพ่นจมูกเป็นประจำจนเกิดภาวะเยื่อบุจมูกบวมเรื้อรัง และภาวะต่อมอดีนอยด์โตในเด็กที่มักสัมพันธ์กับภูมิแพ้หรือไซนัสอักเสบเรื้อรัง อาการจมูกตันสองข้างจึงมักทำให้หายใจลำบาก น้ำมูกไหล และส่งผลต่อคุณภาพชีวิตอย่างชัดเจน

จมูกตันตอนนอน

อาการจมูกตันตอนนอนเกิดได้จากหลายปัจจัย เช่น การบวมของเยื่อบุจมูกจากภูมิแพ้หรือไซนัสอักเสบเรื้อรังที่มักรุนแรงขึ้นเมื่ออยู่ในท่านอน เพราะเลือดไหลไปคั่งที่บริเวณจมูกมากขึ้น นอกจากนี้การนอนหงายทำให้ลิ้นและเนื้อเยื่อในลำคอหย่อนตัวลง ปิดกั้นทางเดินหายใจบางส่วน ทำให้หายใจ ลำบากและรู้สึกจมูกตัน

จมูกตันไม่มีน้ำมูก

อาการจมูกตันแต่ไม่มีน้ำมูกมักเกิดจากภาวะเยื่อบุจมูกบวมโดยไม่มีการสร้างน้ำมูกเพิ่มขึ้น เช่น ในกรณีของภูมิแพ้จมูกชนิดไม่ใช่น้ำมูกไหล (Non-allergic Rhinitis) หรือภาวะจมูกอักเสบชนิดหลอดเลือดขยายตัวผิดปกติ (Vasomotor Rhinitis) ซึ่งเยื่อบุจมูกจะบวมและแคบลง ส่งผลทำให้อากาศผ่านได้ยากแม้ไม่มีน้ำมูกไหลออกมา

นอกจากนี้การอยู่ในสภาพแวดล้อมที่แห้งหรือเย็นจัด รวมถึงการใช้ยาพ่นจมูกบางชนิดเป็นเวลานาน ก็สามารถทำให้เยื่อบุจมูกแห้งและบวมจนเกิดอาการจมูกตันโดยไม่มีน้ำมูกร่วมด้วยได้ อาการนี้มักทำให้รู้สึกแน่นจมูก หายใจลำบาก แต่ไม่มีน้ำมูกไหลหรือมีน้อยมากจนไม่สังเกตเห็น

จมูกตันแก้อย่างไร ทำแล้วโล่ง หายใจสะดวก

ล้างจมูกด้วยน้ำเกลือ ช่วยชะล้างเมือกส่วนเกินและลดการอักเสบในโพรงจมูก ทำให้จมูกโล่ง หายใจสะดวกขึ้น
ดื่มน้ำให้เพียงพอ ช่วยให้เมือกในจมูกไม่เหนียวข้น เพิ่มความชุ่มชื้นให้ร่างกาย และช่วยลดอาการจมูกตัน
อยู่ในที่อากาศถ่ายเทและสะอาด หลีกเลี่ยงสถานที่ที่มีฝุ่น อับชื้น หรือมี PM2.5 เพราะอาจกระตุ้นให้เกิดอาการภูมิแพ้ ควรเลือกอยู่ในที่สะอาด อากาศถ่ายเทได้ดี
นวดกดจุดบริเวณจมูก การนวดเบาๆ บริเวณข้างสันจมูกและหว่างคิ้ว สามารถช่วยกระตุ้นการไหลเวียนโลหิต และบรรเทาอาการคัดจมูกได้
ใช้ยาพ่นจมูกหรือยาลดคัดจมูก หากวิธีธรรมชาติยังไม่ได้ผล อาจใช้ยาพ่นจมูกหรือยาต้านฮีสตามีนตามคำแนะนำของแพทย์ โดยเฉพาะในผู้ที่มีอาการภูมิแพ้

จมูกตันแบบไหนที่ต้องไปพบแพทย์

เป็นนานกว่า 10 วันโดยไม่ดีขึ้น
มีไข้สูงร่วมกับจมูกตัน
มีน้ำมูกสีเขียวหรือสีเหลืองข้น ซึ่งอาจบ่งบอกถึงการติดเชื้อแบคทีเรีย
ปวดบริเวณใบหน้าหรือศีรษะอย่างรุนแรง
มีเลือดปนออกมากับน้ำมูก
หายใจลำบากหรือมีเสียงหายใจผิดปกติ
อาการคัดจมูกเป็นๆ หายๆ เป็นประจำ อาจเป็นสัญญาณของโรคภูมิแพ้หรือไซนัสอักเสบเรื้อรัง
มีอาการเจ็บปวดบริเวณใบหน้ามาก หายใจมีเสียงหวีด หรือสูญเสียการรับกลิ่นและรส

ตรวจรักษาอาการจมูกตันที่โรงพยาบาลวิภาวดี

อาการจมูกตันเป็นอาการที่สามารถรักษาได้ แต่หากมีอาการรุนแรงหรือไม่สามารถหายได้เอง ควรพบแพทย์เพื่อรับการตรวจโรคที่เกี่ยวข้องกับจมูกได้ที่โรงพยาบาลวิภาวดี เพื่อตรวจหาสาเหตุ อาการ และวินิจฉัยโรคเพื่อวางแผนรักษากับแพทย์เฉพาะทาง โดยใช้เครื่องมือตรวจที่ทันสมัย และติดต่อสอบถามหรือนัดหมายได้ที่แผนกหู คอ จมูก โรงพยาบาลวิภาวดี โทร. 0-2561-1111 กด 4323-4324

สรุป

จมูกตัน (Nasal Congestion) คือ ภาวะที่ช่องจมูกเกิดการอุดตันจากเยื่อบุจมูกบวม หรือมีน้ำมูกสะสม ทำให้หายใจไม่สะดวกและรู้สึกแน่นจมูก โดยสาเหตุที่พบบ่อย ได้แก่ การติดเชื้อทางเดินหายใจ เช่น ไข้หวัด ไซนัสอักเสบ หรือภูมิแพ้ ซึ่งกระตุ้นให้เยื่อบุจมูกอักเสบและมีน้ำมูกมากขึ้น นอกจากนี้ยังมีสาเหตุอื่นๆ เช่น ผนังกั้นจมูกคด ริดสีดวงจมูก การนอนตะแคง หรือสิ่งแปลกปลอมอุดจมูก อาการจมูกตันอาจเป็นข้างเดียวหรือสองข้าง

หากเป็นจมูกตันเรื้อรังควรปรึกษาแพทย์เพื่อหาสาเหตุที่แท้จริงและรับการรักษาที่เหมาะสม ที่แผนกหู คอ จมูก ในโรงพยาบาลวิภาวดี มีแพทย์ผู้เชี่ยวชาญในการตรวจวินิจฉัย หาสาเหตุและทำการรักษาอย่างตรงจุด ปลอดภัย เพื่อให้จมูกโล่ง หายใจสะดวกขึ้น

คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับจมูกตัน (FAQ)

อาการจมูกตันเป็นอาการที่เกิดขึ้นจากหลายสาเหตุ และสามารถหายได้ หากรักษาอย่างตรงจุด แต่หลายคนอาจมีข้อสงสัยเกี่ยวกับอาการจมูกตันเพิ่มเติม จึงได้รวบรวมคำถามและคำตอบที่พบบ่อยเกี่ยวกับอาการจมูกตันมาฝากกัน

ทำไมอากาศเย็นแล้วมีอาการจมูกตัน

เมื่ออากาศแห้งและเย็น เยื่อบุจมูกมีโอกาสอักเสบได้ง่าย เพราะเมื่อสูดอากาศลักษณะนี้เข้าไป จมูกจะต้องปรับอุณหภูมิและเพิ่มความชื้นให้อากาศก่อนส่งต่อไปยังระบบทางเดินหายใจส่วนล่าง กระบวนการนี้ทำให้จมูกต้องเพิ่มพื้นที่ผิวของเยื่อบุภายใน ส่งผลให้เยื่อบุจมูกบวมจนรู้สึกคัดจมูก อีกทั้งยังทำให้เยื่อบุสูญเสียความชื้นและความร้อน จึงกระตุ้นให้เกิดการอักเสบตามมาได้

ท่านอนที่ช่วยลดอาการจมูกตัน ควรนอนอย่างไร

การนอนโดยหนุนหมอนให้สูงกว่าปกติประมาณ 45 องศา สามารถช่วยบรรเทาอาการคัดจมูกและทำให้หลับสบายขึ้นได้ เพราะท่านอนลักษณะนี้จะช่วยให้โพรงไซนัสเปิดโล่งมากที่สุด อาจใช้หมอนสองใบซ้อนกัน แล้วจัดให้เข้ากับสรีระตามความถนัด ช่วงแรกอาจไม่คุ้นเคย แต่เมื่อปรับตัวได้แล้วจะรู้สึกว่านอนสบายขึ้น

อาหารที่ช่วยให้จมูกโล่งขึ้น มีอะไรบ้าง

อาหารรสเผ็ดร้อนที่มีส่วนประกอบของพริก เช่น พริกขี้หนู พริกชี้ฟ้า พริกแห้ง พริกไทย หรือสมุนไพรเผ็ดร้อนอื่นๆ สามารถช่วยบรรเทาอาการคัดจมูกและทำให้หายใจโล่งขึ้นได้ อย่างไรก็ตามหากมีโรคประจำตัวเกี่ยวกับกระเพาะอาหาร ควรหลีกเลี่ยงหรือรับประทานในปริมาณที่พอเหมาะ เพื่อป้องกันอาการระคายเคือง