❝โรคกรดไหลย้อน❞ อาการแน่นอก แสบร้อน จุกคอ ใช่ไหม? ใช้ยาตัวไหน?

โรคกรดไหลย้อนเข้าหลอดคอ คืออะไร (Gastroesophageal Reflux Disease : GERD)

ภาวะที่กรดในกระเพาะอาหารจะถูกหลั่งออกมาเพื่อการย่อยอาหาร กรดในกระเพาะนั้นไม่มีการไหลย้อนขึ้นสู่หลอดอาหารส่วนบน แต่ในภาวะผิดปกติอาจไหลย้อนผ่านกล้ามเนื้อหูรูดส่วนบนของหลอดอาหาร ซึ่งอาจทำให้เกิดหลอดอาหารอักเสบ และมีแผล (erosive esophagitis) หรือหลอดอาหารอักเสบโดยไม่เกิดแผล (non-erosive esophagitis)

นอกจากนี้กรดนี้อาจไหลย้อนผ่านหลอดอาหารเข้าสู่หลอดคอและกล่องเสียง (Laryngopharyngeal reflux : LPR) เกิดพยาธิสภาพต่าง ๆ เพราะเยื่อบุกล่องเสียง และหลอดคอบอบบางทนสภาวะกรดได้ไม่ดี รวมทั้งอาจก่อปัญหาด้านระบบการหายใจและปอด

ปัจจัยหรือพฤติกรรมบางอย่าง เป็นปัจจัยกระตุ้นให้เกิดอาการไหลย้อนกลับ ของกรดหรือน้ำย่อยจากหลอดอาหารภาวะนี้เกิดได้ตลอดเวลา และไม่ว่ากำลังรับประทานอาหารหรือไม่ก็ตามพบอาการนี้ได้ตั้งแต่ทารกจนถึงผู้ใหญ่

สาเหตุ

Hlatus Hernia (โรคที่เกิดจากกระเพาะอาหารส่วนต้น เข้าไปในกำบังลม หูรูด อาหารปิดไม่สนิท ทำให้กรดอาหารไหลย้อนกลับเข้าไปทางหลอดอาหารได้)
การดื่มสุรา สูบบุหรี่
อ้วน
ตั้งครรภ์ ทานยาบางชนิด เช่น แอสไพริน
ทานอาหารรสเปรี้ยว เผ็ด
ช็อกโกแลต กาแฟ รวมทั้งชนิดที่ไม่มีคาเฟอีนด้วย
อาหารมัน ของทอด
หอม กระเทียม
มะเขือเทศ หรือซอสมะเขือเทศ
Peppermint

อาการ

1. อาการทางเดินอาหาร

อาการปวดแสบร้อนบริเวณหน้าอก และลิ้นปี่ที่เรียกว่าร้อนใน (Heart Burn) บางครั้งอาจจะร้าวไปที่คอและไหล่ได้
รู้สึกมีก้อนอยู่ในคอ
กลืนลำบาก ติดขัด คล้ายสะดุดสิ่งแปลกปลอมในคอ หรือกลืนแล้วเจ็บ
เจ็บคอหรือแสบลิ้นเรื้อรัง โดยเฉพาะในตอนเช้า
รู้สึกเหมือนมีรสขมของน้ำดี หรือมีรสเปรี้ยวของกรดในลำคอหรือปาก
มีเสมหะอยู่ในคอ หรือระคายคอตลอดเวลา
เรอบ่อย คลื่นไส้ คล้ายมีอาหาร หรือน้ำย่อยไหลย้อนขึ้นมาในอก หรือคอ
รู้สึกจุกแน่นอยู่ในหน้าอก คล้ายอาหารไม่ยอ่ย

2. อาการทางกล่องเสียงและปอด

เสียงแหบเรื้อรัง หรือแหบเฉพาะในตอนเช้าหรือมีเสียงผิดปกติจากเดิม
ไอเรื้อรัง
ไอ หรือ รู้สึกลำลักในเวลากลางคืน
กระแอมไอบ่อย
อาการหอบหืดแย่ลง อาการหอบหืดที่เคยเป็นอยู่(ถ้ามี) แย่ลง หรือไม่ดีขึ้นจากการใช้ยา
แน่นหน้าอก เจ็บหน้าอก (non-cardiac chest pain) คล้ายโรคหัวใจ คล้ายมีก้อนจุก ๆ ที่คอ
เป็นโรคปอดอักเสบเป็น ๆ หาย ๆ

อาการที่กล่าวข้างต้น อาจเป็น ๆ หาย ๆ หรือเป็นตลอดให้ปรึกษาแพทย์ หู คอ จมูก ซึ่งแพทย์จะตรวจทาง หู คอ จมูก เพื่อดูว่ามีความผิดปกติบริเวณกล่องเสียง และคอหรือไม่ เพื่อแนะนำการรักษาและปฏิบัติตัวต่อไป

การรักษา

ภาวะกรดไหลย้อนรักษาอย่างไรขึ้นอยู่กับอาการ และสุขภาพของแต่ละคน โดยทั่วไปหลักการรักษามี 3 ประการ

ปรับปรุงเปลี่ยนแปลงอุปนิสัย และงดเว้นอาหารบางอย่างเพื่อลดภาวะกรดไหลย้อน
การใช้ยาลดกรดที่ถูกต้อง มักจำเป็นต้องใช้ในผู้ป่วยส่วนใหญ่ร่วมกับปฏิบัติในข้อ 1.
การผ่าตัดรัดหูรูดกระเพาะอาหาร จำทำให้รายที่เป็นรุนแรง และไม่ตอบสนองต่อยา

1. การปรับเปลี่ยนพฤติกรรม

ลดน้ำหนักสำหรับผู้ที่มีน้ำหนักเกิน เพราะคนอ้วนจะมีความดันในช่องท้องสูง ทำให้กรดไหลย้อนได้มาก
งดบุหรี่ เพราะการสูบบุหรี่จะทำให้เกิดกรดมาก
ใส่เสื้อหลวม ๆ
ไม่ควรนอนออกกำลังกาย หรือยกของหนักหลังออกกำลังกาย
งดอาหารก่อนนอน 3 ชั่วโมง
งดอาหารมัน ๆ ทอด อาหารที่ปรุงด้วยหัวหอม กระเทียม มะเขือเทศ ช็อกโกแลต ถั่ว ลูกอม เนย ไข่ เผ็ด เปรี้ยว เค็มจัด
รับประทานอาหารพออิ่ม ทานทีละน้อยแต่บ่อยครั้ง
หลีกเลี่ยง ชา กาแฟ น้ำอัดลม เบียร์ สุรา
นอนหัวให้สูงประมาณ 6-10 นิ้ว โดยหนุนที่ขาเตียง ไม่ควรใช้หมอนหนุนที่ศีรษะเพราะทำให้ความดันในช่องท้องสูง

2. การรักษาด้วยยา

Antacids เป็นยาตัวแรกที่ใช้ สำหรับผู้ป่วยที่อาการไม่มาก
ใช้ยา Proton Pump Inhibitor ซึ่งเป็นยาที่ลดกรดได้เป็นอย่างดี อาจจะใช้เวลารักษา 1-3 เดือน ยาที่นำยมใช้ ได้แก่ Omeprazole, Lansoprazole, Pantoprazole, Rabeprazole, และ Esomeprazole
หลีกเลี่ยงยาบางชนิดที่ทำให้กระเพาะหลั่งกรดมาก หรือทำให้หูรูดหย่อน เช่น ยาแก้ปวด Aspirin NSAID VITAMIN C

หากให้ยาแล้วอาการไม่ดีขึ้น ควรจะต้องตรวจเพิ่มเติมดังนี้

การกลืนแป้งตรวจกระเพาะอาหาร
การส่องกล้องตรวจกระเพาะอาหาร

3. การรักษาโดยการผ่าตัด

จะผ่าตัดในผู้ป่วยที่มีอาการรุนแรง รักษาด้วยวิธีอื่นแล้วไม่ได้ผล

เทคนิคในการลดภาวะกรดไหลย้อน

การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการดำเนินชีวิต เป็นเป้าหมายสำคัญของการรักษา เพื่อให้อาการหายขาด และป้องกันการกลับมาเป็นซ้ำของโรค โดยปฏิบัติดังนี้

กินอย่างถูกสุขลักษณะ - ไม่ปล่อยให้ท้องว่าง และอย่าให้แต่ละมื้อผ่านไปอย่างเร่งรีบ เคี้ยวอาหารให้ละเอียด และเคลื่อนไหวร่างกายด้วยการลุกเดินหลังมื้ออาหาร นั่งนิ่งๆ หลีกเลี่ยงการนอนราบทันที เพราะจะทำให้กระเพาะอาหารย่อยช้า โดยเฉพาะมื้อเย็นและทิ้งเวลาให้ย่อยอย่างน้อย 2 ชั่วโมงก่อนนอน เพราะหากอาหารไม่ย่อยแล้วนอน เป็นผลให้กระเพาะกับหลอดอาหารอยู่ในแนวราบเดียวกัน กรดในกระเพาะจะไหลย้อนกลับสู่หลอดอาหารได้ หลีกเลี่ยงอาหาร และเครื่องดื่ม ได้แก่ ชา กาแฟ น้ำอัดลม อาหารทอด อาหารรสจัด อาหารมัน ๆ ช็อคโกแลต ผักผลไม้บางชนิด เช่น ผลไม้ที่มีรสเปรี้ยว สะระแหน่ หอมหัวใหญ่ ถั่ว นม (ดื่มนมพร่องมันเนยได้)
ควบคุมน้ำหนัก - ไขมันใต้ผิวหนังรอบหน้าท้องและไขมันในช่องท้องมีส่วนเพิ่มแรงดันในช่องท้องให้มากขึ้น จนบีบกระเพาะอาหาร ทำให้เกิดกรดไหลย้อนได้ง่าย ยิ่งน้ำหนักมากยิ่งมีโอกาสเลี่ยงสูง ดังนั้นควบคุมน้ำหนักให้มาตรฐาน และบริหารรอบเอวเพื่อเพิ่มกล้ามเนื้อ ลดไขมันสะสม
งดดื่มสุราและสูบบุหรี่ - ทั้งสารนิโคตินในบุหรี่ เครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์ จะกระตุ้นให้กระเพาะหลั่งกรดมากขึ้น ทำให้เกิดการอักเสบของและกระเพาะอาหาร
อย่านอนราบหลังจากเพิ่มรับประทานอาหารเสร็จใหม่ ๆ โดยเฉพาะใน 3 ชั่วโมงแรก
สวมใส่เสื้อผ้าให้สบาย - การใส่เสื้อผ้าคับมีผลให้เกิดแรงดันในช่องท้องมากขึ้นและดันให้กรดไหลย้อนกลับขึ้นมาทางหลอดอาหาร ดังนั้นพยายามสวมใส่เสื้อผ้าที่หลวมเล็กน้อย ป้องกันอาหารแน่นท้องหลังมื้ออาหาร
หมุนหัวเตียงให้สูง อย่างน้อย 6 นิ้ว
ออกกำลังกายเป็นประจำ - การออกกำลังกายจะช่วยให้ร่างกายมีการเคลื่อนไหว ระบบทางเดินอาหารจึงทำงานได้ดีขึ้น แต่ไม่ควรออกกำลังกายหลังรับประทานอาหารทันที เพราะกระเพาะอาหารอาจย่อยไม่เป็นปกติ ควรเว้นระยะให้อาหารย่อยอย่างน้อย 30 นาทีหรือ 1 ชั่วโมง
หลีกเลี่ยงความเครียด ทำจิตใจให้สบาย แจ่มใส - ความเครียดอาจไม่ได้มีผลโดยตรงต่อโรคกรดไหลย้อน แต่ถ้ามีอาการอยู่แล้ว ความเครียดจะทำให้อาการกำเริบได้ง่ายขึ้น

ช่วงระยะเวลาของการรักษา

ส่วนใหญ่ผู้ป่วยต้องรักษาค่อนข้างต่อเนื่อง ตั้งแต่ 6 อาทิตย์ ถึง 6 เดือน บางคนอาการจะหายไปอย่างสิ้นเชิง ซึ่งอาจหยุดยาได้หลายเดือนหรือหลายปี ขึ้นอยู่กับการปรับเปลี่ยนนิสัยหรือสภาพแวดล้อม พยาธิสภาพของแต่ละบุคคล และต้องทำความเข้าใจด้วยว่า

โรคนี้อาจหายขาดไปเลยหรืออาจกลับมาเป็นใหม่ได้อีก

โรคแทรกซ้อน

หลอดอาหารที่อักเสบอาจจะทำให้เกิดแผล และมีเลือดออก หรือหลอดอาหารตีบ ทำให้กลืนอาหารลำบาก
อาจจะทำให้โรคปอดแย่ลง เช่น โรคหอบหืดเป็นมากขึ้น ไอเรื้อรัง ปอดอักเสบ