เบื่ออาหารเป็นสัญญาณของปัญหาสุขภาพ การรักษาอย่างถูกวิธี

Key Takeaway

• อาการเบื่ออาหารคือภาวะที่คนรู้สึกไม่มีความอยากอาหาร หรือไม่สนใจในการรับประทานอาหาร แม้ว่าจะไม่ได้มีปัญหาสุขภาพ
• สาเหตุที่ทำให้เบื่ออาหารเกิดจากปัจจัยต่างๆ เช่น ท้องผูก ความเครียด การตั้งครรภ์ โรคประจำตัวและโรคเรื้อรังต่างๆ และผลข้างเคียงจากยา
• การดูแลและวิธีแก้อาการเบื่ออาหารสามารถทำได้โดยปรับเปลี่ยนการรับประทานอาหาร ออกกำลังกายเป็นประจำ พักผ่อนให้เพียงพอ และรับประทานยาหรืออาหารเสริม เพื่อให้กลับมารับประทานอาหารได้เป็นปกติ

มาดูกันว่าอาการเบื่ออาหารเกิดจากอะไรและวิธีการรักษาที่เหมาะสมจะช่วยฟื้นฟูความอยากอาหารได้อย่างไร อาการเบื่ออาหารอาจไม่ได้เกิดจากแค่ความไม่อยากทานอาหารเพียงแค่ชั่วคราว แต่บางครั้งมันอาจเป็นสัญญาณของปัญหาสุขภาพที่ร้ายแรง การเข้าใจสาเหตุที่แท้จริงของอาการเบื่ออาหารจะช่วยให้เราสามารถเลือกวิธีรักษาที่เหมาะสม และสามารถกระตุ้นความอยากอาหารได้ในระยะยาว อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น

อาการเบื่ออาหารคืออะไร?

เบื่ออาหาร (Loss of Appetite) เป็นภาวะที่หลายคนอาจเคยเผชิญ ซึ่งมักแสดงออกผ่านความรู้สึกไม่หิว ไม่อยากอาหาร หรือรู้สึกพะอืดพะอมเมื่อเห็นอาหาร โดยทั่วไปแล้วอาการนี้อาจเกิดขึ้นชั่วคราวและหายไปได้เอง แต่หากมีอาการต่อเนื่องนานเกินกว่าหนึ่งสัปดาห์ และมีน้ำหนักลดตามมา ควรเฝ้าระวังเพราะอาจบ่งชี้ถึงปัญหาสุขภาพที่ลึกซึ้งกว่า

ภาวะเบื่ออาหารนี้ไม่ควรสับสนกับโรคกินอาหารผิดปกติอย่าง Anorexia Nervosa ซึ่งแม้ชื่อคล้ายกัน แต่มีความแตกต่างชัดเจน โดยภาวะเบื่ออาหารเป็นการ “ไม่รู้สึกหิว” หรือไม่มีความอยากอาหาร ขณะที่ผู้ป่วย Anorexia Nervosa มักยังรู้สึกหิว แต่เลือกที่จะไม่กินหรือกินน้อยมากด้วยความกลัวน้ำหนักเพิ่ม ซึ่งเป็นปัญหาทางจิตใจที่ซับซ้อนและต้องได้รับการดูแลเฉพาะทาง

สาเหตุที่ทำให้เบื่ออาหารเกิดจากอะไรได้บ้าง 

อาการเบื่ออาหารอาจเกิดขึ้นได้จากหลายปัจจัย ทั้งทางร่างกายและจิตใจ โดยมักมีสาเหตุพื้นฐานที่แตกต่างกันในแต่ละบุคคล ซึ่งการรู้เท่าทันต้นเหตุเหล่านี้จะช่วยให้สามารถรับมือและรักษาได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น โดยสาเหตุหรือปัจจัยที่ทำให้เกิดอาการเบื่ออาหาร มีดังนี้

ท้องผูก

ท้องผูกคือภาวะที่มีการขับถ่ายอุจจาระน้อยกว่าปกติ หรือขับถ่ายได้ลำบาก อุจจาระแข็ง แห้ง หรือรู้สึกถ่ายไม่สุด โดยทั่วไปหมายถึงการถ่ายน้อยกว่า 3 ครั้งต่อสัปดาห์ เมื่ออุจจาระสะสมในลำไส้นานเกินไป จะเกิดการบีบตัวของลำไส้มากขึ้น ทำให้ท้องอืด แน่นท้อง และรู้สึกไม่สบาย ส่งผลให้เบื่ออาหาร หรือรู้สึกอิ่มตลอดเวลา นอกจากนี้การเคลื่อนไหวของลำไส้ที่ช้าลงยังส่งผลให้ระบบย่อยอาหารทำงานได้ไม่ดี จึงกระทบต่อความอยากอาหารโดยตรง

การติดเชื้อต่างๆ

อาการเบื่ออาหารอาจเกิดจากการติดเชื้อหลายชนิด ซึ่งส่งผลให้ร่างกายเกิดการอักเสบ มีไข้ หรือระบบย่อยอาหารทำงานผิดปกติ ตัวอย่างเช่น

• อาหารเป็นพิษ อาหารเป็นพิษทำให้เกิดอาการคลื่นไส้ อาเจียน ท้องเสีย และปวดท้อง ส่งผลให้ร่างกายรู้สึกไม่สบายและเบื่ออาหารตามมา
• ติดเชื้อในระบบทางเดินหายใจ การติดเชื้อในระบบทางเดินหายใจทำให้ร่างกายอ่อนเพลีย มีไข้ จมูกไม่ได้กลิ่นหรือรับรสลดลง ส่งผลให้ไม่อยากอาหารและรู้สึกเบื่ออาหาร
• ติดเชื้อชนิดอื่นๆ การติดเชื้อชนิดอื่นๆ เช่น ทางเดินอาหาร กระเพาะปัสสาวะ หรือไวรัสบางชนิด อาจกระตุ้นการอักเสบในร่างกาย ทำให้รู้สึกไม่สบาย คลื่นไส้ และเบื่ออาหาร

กรดไหลย้อน

กรดไหลย้อนคือภาวะที่กรดในกระเพาะอาหารไหลย้อนขึ้นไปยังหลอดอาหาร ทำให้เกิดอาการแสบหน้าอก จุกแน่น เรอบ่อย รู้สึกเปรี้ยวหรือขมในปาก ซึ่งอาการไม่สบายเหล่านี้ส่งผลต่อความอยากอาหาร ทำให้รู้สึกไม่อยากกินอาหาร เบื่ออาหาร หรือกินได้เพียงเล็กน้อย เพราะกลัวจะกระตุ้นอาการให้รุนแรงขึ้น 

อายุมากขึ้น

อายุมากขึ้นสามารถส่งผลต่อการทำงานของร่างกายในหลายด้าน รวมถึงความสามารถในการรับรสชาติและกลิ่นที่ลดลง ทำให้ไม่รู้สึกอยากอาหารเหมือนเมื่อก่อน นอกจากนี้การเปลี่ยนแปลงในระบบทางเดินอาหาร เช่น การลดลงของเอนไซม์ในการย่อยอาหาร หรือการทำงานของกระเพาะอาหารที่ช้าลง ก็อาจทำให้เกิดอาการเบื่ออาหารได้ อีกทั้งการมีโรคประจำตัวต่างๆ เช่น เบาหวาน ความดัน หรือโรคเกี่ยวกับหัวใจ ก็อาจทำให้ความอยากอาหารลดลงและมีอาการเบื่ออาหารตามมา

ปัญหาสุขภาพจิต

ความเครียด ความกังวล หรือความเศร้าเสียใจสามารถส่งผลต่อการทำงานของร่างกายและจิตใจ ทำให้เกิดอาการเบื่ออาหารชั่วคราว ซึ่งมักจะหายไปเมื่อปัญหาหรือความเครียดคลี่คลาย แต่หากอาการเบื่ออาหารเกิดจากโรคทางจิตเวช เช่น โรคซึมเศร้า โรคไบโพลาร์ หรือโรคพฤติกรรมการกินอาหารที่ผิดปกติ อาจต้องได้รับการรักษาจากจิตแพทย์ เพื่อรับการดูแลและยารักษาโรคดังกล่าว ซึ่งสามารถช่วยบรรเทาอาการเบื่ออาหารได้

โรคเรื้อรังที่เกี่ยวกับทางเดินอาหาร

อาการเบื่ออาหารอาจเกิดจากหลายสาเหตุที่เกี่ยวข้องกับสุขภาพในระบบทางเดินอาหารและลำไส้ โรคต่างๆ ที่ส่งผลต่อการย่อยอาหารหรือการทำงานของลำไส้ เช่น 

• ลำไส้แปรปรวน เป็นภาวะที่ทำให้เกิดอาการท้องอืด ท้องเสีย หรือท้องผูก อาการเหล่านี้อาจทำให้รู้สึกไม่สบายท้องและลดความอยากอาหารได้
• โรคลำไส้อักเสบเรื้อรัง เช่น โรคโครห์น และอาการลำไส้ใหญ่อักเสบ (Ulcerative Colitis) ทำให้เกิดอาการปวดท้อง ท้องเสีย และสูญเสียน้ำหนัก อาการเหล่านี้สามารถลดความอยากอาหารและทำให้เบื่ออาหาร
• โรคเซลิแอค คือภาวะที่ร่างกายไม่สามารถย่อยกลูเตนได้ ซึ่งจะทำให้เกิดการอักเสบในลำไส้เล็ก ส่งผลให้การดูดซึมสารอาหารไม่เต็มที่ ทำให้รู้สึกเบื่ออาหาร ท้องอืด ปวดท้อง และอาจสูญเสียน้ำหนักได้
• โรคจากการอักเสบเฉียบพลันอื่นๆ เช่น ไข้หวัดใหญ่ หรือการติดเชื้อในร่างกาย มักทำให้เกิดอาการเบื่ออาหาร เนื่องจากร่างกายต้องการพักฟื้นจากการอักเสบ ทำให้ความอยากอาหารลดลง และเกิดอาการคลื่นไส้หรือปวดท้องร่วมด้วย

การตั้งครรภ์

การตั้งครรภ์เป็นภาวะที่หญิงตั้งครรภ์มีการพัฒนาและเจริญเติบโตของทารกในครรภ์ ซึ่งอาจทำให้เกิดอาการเบื่ออาหารได้ในช่วงไตรมาสแรก เนื่องจากการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมน เช่น ฮอร์โมน HCG ที่สูงขึ้น ทำให้เกิดอาการคลื่นไส้ อาเจียน หรือรู้สึกไม่อยากอาหาร และอาจทำให้เบื่ออาหารในช่วงนั้นได้

โรคประจำตัวหรือโรคเรื้อรัง

โรคประจำตัวหรือโรคเรื้อรังคือโรคที่เกิดขึ้นอย่างต่อเนื่องหรือยาวนาน อาจไม่สามารถหายขาดได้ และต้องมีการดูแลรักษาตลอดชีวิต เช่น โรคเบาหวาน โรคไตเรื้อรัง โรคหัวใจ โรคตับ หรือโรคมะเร็ง การมีโรคเหล่านี้สามารถทำให้เบื่ออาหารได้เนื่องจากความรู้สึกไม่สบายจากอาการของโรค เช่น คลื่นไส้ อ่อนเพลีย หรือผลข้างเคียงจากการรักษา เช่น การใช้ยาเคมีบำบัดในกรณีมะเร็งที่อาจทำให้ระบบทางเดินอาหารระคายเคืองและไม่อยากอาหาร

ผลข้างเคียงจากยา

ยาที่มักทำให้เกิดอาการเบื่ออาหาร ได้แก่ ยาปฏิชีวนะบางชนิดที่อาจส่งผลให้ระบบทางเดินอาหารเกิดความไม่สบายตัว เช่น คลื่นไส้หรือปวดท้อง ยาเคมีบำบัดที่ใช้ในการรักษาโรคมะเร็ง ซึ่งสามารถทำให้เกิดผลข้างเคียงต่างๆ เช่น คลื่นไส้ อาเจียน หรือการเปลี่ยนแปลงในรสชาติของอาหาร รวมถึงยาโคเดอีน (Codeine) และมอร์ฟีน ซึ่งเป็นยากลุ่ม Opioid ที่สามารถทำให้เกิดอาการเบื่ออาหารได้จากการกระตุ้นให้เกิดความรู้สึกไม่อยากทานอาหารหรือทำให้ระบบทางเดินอาหารทำงานผิดปกติ

การดูแลและรักษาสุขภาพเมื่อเบื่ออาหาร

สามารถดูแลและรักษาเพื่อฟื้นฟูจากอาการเบื่ออาหารได้หลายวิธี ขึ้นอยู่กับสาเหตุที่ทำให้เกิดอาการเบื่ออาหาร การดูแลที่เหมาะสมสามารถช่วยกระตุ้นความอยากอาหารและส่งเสริมสุขภาพโดยรวมให้ดีขึ้น เช่น

ปรับพฤติกรรมในการรับประทานอาหาร

การปรับพฤติกรรมในการรับประทานอาหารสามารถทำได้หลายวิธีเพื่อช่วยกระตุ้นความอยากอาหารและเพิ่มประสิทธิภาพในการรับสารอาหารที่จำเป็นต่อร่างกาย เช่น

• รับประทานอาหารในปริมาณน้อยแต่บ่อยครั้งตลอดทั้งวัน ถึงแม้จะไม่รู้สึกหิว
• เลือกทานอาหารเหลว เช่น น้ำซุปใส ซุป หรือน้ำผลไม้ แทนอาหารแข็งเมื่อไม่สบาย
• หลีกเลี่ยงอาหารรสจัดหรืออาหารทอดมันๆ ที่อาจทำให้ปวดท้อง
• เลือกรับประทานอาหารที่มีวิตามิน แร่ธาตุ และโปรตีนสูงเพื่อเสริมสร้างสุขภาพให้แข็งแรง

ออกกำลังกายและพักผ่อนให้เพียงพอ

เมื่อเบื่ออาหาร การออกกำลังกายเบาๆ เช่น การเดิน หรือการโยคะ จะช่วยกระตุ้นความอยากอาหารและลดความเครียด การออกกำลังกายยังช่วยเพิ่มการไหลเวียนของเลือดและกระตุ้นการทำงานของระบบย่อยอาหารให้ดีขึ้น ส่วนการพักผ่อนให้เพียงพอจะช่วยให้ร่างกายฟื้นฟู และลดความเหนื่อยล้าหรือเครียดที่อาจเป็นสาเหตุทำให้เบื่ออาหาร

รับประทานยาหรืออาหารเสริม

การรับประทานยาหรืออาหารเสริมสามารถช่วยกระตุ้นความอยากอาหารได้ เช่น ยากระตุ้นความอยากอาหาร (Appetite Stimulants) หรืออาหารเสริมที่มีวิตามินและแร่ธาตุสำคัญ อย่างเช่น วิตามินบีรวม หรือวิตามินดี ซึ่งช่วยเสริมสร้างสุขภาพโดยรวมและฟื้นฟูความอยากอาหาร นอกจากนี้ยังสามารถเลือกอาหารเสริมที่มีโปรตีนสูงหรือมีแคลอรีสูง เพื่อเพิ่มพลังงานให้กับร่างกายและช่วยลดอาการเบื่ออาหาร

สรุป 

อาการเบื่ออาหารสามารถเกิดจากหลายสาเหตุ เช่น โรคในระบบทางเดินอาหาร ความเครียด หรือการใช้ยาบางชนิด การดูแลรักษาสุขภาพเมื่อต้องเผชิญกับอาการเบื่ออาหารสามารถทำได้ด้วยการปรับพฤติกรรมการรับประทานอาหาร เช่น รับประทานมื้อเล็กๆ หรือเลือกอาหารเหลวเพื่อให้ร่างกายได้รับสารอาหารที่จำเป็น นอกจากนี้ยังควรออกกำลังกายและพักผ่อนให้เพียงพอ และในบางกรณีอาจต้องรับประทานยาหรืออาหารเสริมเพื่อกระตุ้นความอยากอาหารให้กลับมา

โรงพยาบาลวิภาวดีให้บริการตรวจวินิจฉัยหาสาเหตุและให้คำแนะนำในการฟื้นฟูสุขภาพโดยแพทย์ผู้ชำนาญผ่านศูนย์ระบบทางเดินอาหาร โรงพยาบาลวิภาวดี (Vibhavadi Hospital) รวมถึงการให้บริการโภชนบำบัดเพื่อรักษาโรคผอมหรือน้ำหนักต่ำกว่าเกณฑ์ เพื่อช่วยให้ผู้ป่วยสามารถฟื้นฟูสุขภาพและกลับมามีความอยากอาหารได้อย่างมีประสิทธิภาพ

คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับอาการเบื่ออาหาร (FAQ)

คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับอาการเบื่ออาหารมักเกี่ยวข้องกับสาเหตุและวิธีการรักษาที่ช่วยฟื้นฟูความอยากอาหารได้อย่างมีประสิทธิภาพ มาดูกันว่าอาการเบื่ออาหารเกิดจากอะไรและวิธีการจัดการอย่างไร

เบื่ออาหาร มีสาเหตุเกิดจากอะไร

อาการเบื่ออาหารสามารถเกิดจากหลายสาเหตุ เช่น การติดเชื้อในระบบทางเดินหายใจ โรคลำไส้แปรปรวน ความเครียดหรืออาการซึมเศร้า ภาวะกรดไหลย้อน โรคประจำตัวหรือโรคเรื้อรัง เช่น เบาหวาน หรือโรคมะเร็ง รวมถึงผลข้างเคียงจากการใช้ยาบางชนิด เช่น ยาปฏิชีวนะหรือยาเคมีบำบัด

มีอาการเบื่ออาหาร ควรกินอะไรดี

เมื่อมีอาการเบื่ออาหาร ควรเลือกรับประทานอาหารที่ย่อยง่ายและเบา เช่น น้ำซุปใส ซุป หรือ น้ำผลไม้ เพราะอาหารเหล่านี้ไม่ทำให้ระบบย่อยอาหารทำงานหนักเกินไป และยังช่วยให้ร่างกายได้รับสารอาหารที่จำเป็น โดยไม่ทำให้รู้สึกอิ่มเกินไป ทำให้สามารถรับประทานได้มากขึ้นแม้ในขณะที่ไม่หิว

อาการเบื่ออาหาร มีวิธีแก้อย่างไร

อาการเบื่ออาหารสามารถแก้ได้โดยการปรับพฤติกรรมการรับประทานอาหาร เช่น รับประทานมื้อเล็กๆ ตลอดวัน เลือกรับประทานอาหารที่ย่อยง่าย และหลีกเลี่ยงอาหารที่ทำให้รู้สึกไม่สบายท้อง หากอาการยังไม่ดีขึ้น ควรปรึกษาแพทย์เพื่อหาสาเหตุและรับการรักษาที่เหมาะสม

โรคเบื่ออาหารมีอาการเป็นอย่างไร

โรคเบื่ออาหารทำให้รู้สึกไม่อยากกินอาหารหรือไม่รู้สึกหิว ซึ่งอาจทำให้การรับประทานอาหารลดลง หรือไม่รับประทานอาหารเลย เกิดอาการอ่อนเพลีย น้ำหนักลด และอาจส่งผลกระทบต่อสุขภาพในระยะยาว

โรงพยาบาลวิภาวดีมีบริการตรวจสุขภาพเกี่ยวกับอาการเบื่ออาหารไหม?

โรงพยาบาลวิภาวดีมีบริการตรวจสุขภาพและวินิจฉัยอาการเบื่ออาหาร โดยเฉพาะในศูนย์ระบบทางเดินอาหารและศูนย์อาชีวอนามัย ซึ่งมีทีมแพทย์เฉพาะทางที่พร้อมให้คำปรึกษาและรักษา