โรคกระดูกสันหลังเคลื่อน

• โรคกระดูกสันหลังเคลื่อน (Spondylolisthesis) คือภาวะที่แนวกระดูกสันหลังเกิดการทรุดตัวลง ข้อต่อเคลื่อนที่เลื่อนไปจากแนวปกติจนกดทับเส้นประสาท จึงทำให้เกิดอาการปวดหลังตามมา
• โรคกระดูกสันหลังเคลื่อน สามารถสังเกตอาการได้จากการปวดบริเวณหลังส่วนล่าง บั้นเอว หรือสะโพก อาจมีอาการชา ปวดร้าว และอ่อนแรงร่วมด้วย รู้สึกปวดหลังขึ้นมาได้ง่ายเมื่อขยับร่างกาย และมักมีอาการแย่ลงหลังจากออกกำลังกาย
• สาเหตุของโรคกระดูกสันหลังเคลื่อน เกิดได้ตั้งแต่ความผิดปกติแต่กำเนิด ความเสื่อมของอวัยวะในร่างกาย ประสบอุบัติเหตุ ยกของหนัก ออกกำลังกายหนัก หรือเกิดการลุกลามจากโรคอื่นๆ
• วิธีรักษาโรคกระดูกสันหลังเคลื่อน แพทย์จะพิจารณาจากความรุนแรงของอาการและการตอบสนองต่อการรักษาของคนไข้ โดยหลักๆ จะมีวิธีการรักษา คือปรับพฤติกรรมการใช้ชีวิต รักษาด้วยการกินยา ฉีดยา ทำกายภาพบำบัด ใช้อุปกรณ์ซัพพอร์ตหลัง วิธีอินเตอร์เวนชัน และรักษาโดยการผ่าตัด

ยิ่งอายุเพิ่มมากขึ้น หลายคนอาจเกิดอาการปวดหลังอยู่บ่อยๆ อย่าเพิ่งคิดว่าเป็นอาการปกติแล้วคิดว่าไม่น่าเป็นอะไรมากนัก เพราะนี่อาจเป็นสัญญาณส่วนหนึ่งของอาการโรคกระดูกสันหลังเคลื่อน ที่สามารถส่งผลกระทบต่อชีวิตประจำวันได้ในระยะยาว มาสังเกตอาการเพิ่มเติม พร้อมวิธีการรักษาและการป้องกันเพื่อลดความเสี่ยง

รู้จัก โรคกระดูกสันหลังเคลื่อน คืออะไร

โรคกระดูกสันหลังเคลื่อน (Spondylolisthesis) คือภาวะที่แนวกระดูกสันหลังแกนกลางลำตัว ซึ่งมีลักษณะเป็นปล้องข้อกระดูกต่อกับหมอนรองกระดูก เกิดการทรุดตัวลง ข้อต่อเคลื่อนที่เลื่อนไปด้านหน้าหรือด้านหลังมากกว่าปกติ จนมากดทับเส้นประสาท จึงทำให้เกิดอาการปวดหลัง เคลื่อนไหวร่างกายได้ลำบากมากขึ้น

ส่วนมากมักจะพบกระดูกสันหลังเคลื่อนในระดับเอวข้อที่ 4 และ 5 เพราะเป็นส่วนที่รับน้ำหนักส่วนใหญ่ของร่างกาย โรคนี้สามารถพบได้ถึง 6% ของประชากรในประเทศ โดยมักพบในผู้ที่มีอายุมากกว่า 50 ปี และพบในเพศหญิงมากกว่าเพศชาย

โรคกระดูกสันหลังเคลื่อนแบ่งเป็นกี่ประเภท?

โรคกระดูกสันหลังเคลื่อน สามารถแบ่งได้เป็น 6 ประเภท ตามสาเหตุการเกิด ดังนี้

1. Dysplasticสาเหตุเกิดจากพันธุกรรม ผู้ป่วยจะเป็นมาตั้งแต่กำเนิด มักพบประมาณ 20% ของจำนวนผู้ป่วยทั้งหมด

2. Isthmicเกิดจากการบกพร่องของกระดูกสันหลังส่วน Pars Interarticularis ซึ่งเป็นส่วนเชื่อมต่อระหว่างข้อปล้องกระดูกสันหลังกับส่วนหางของกระดูกสันหลัง ทำให้ข้อต่อเคลื่อนที่เลื่อนไปด้านหน้ามากกว่าปกติ ประเภทนี้สามารถพบได้มากถึง 50% ของจำนวนผู้ป่วยทั้งหมด

3. Degenerativeกระดูกสันหลังทรุดตัว เนื่องมาจากความเสื่อมของกระดูกและข้อต่อในร่างกาย มักพบในผู้ที่มีอายุมากกว่า 40 ปี

4. Traumaticกระดูกสันหลังเคลื่อนจากการได้รับบาดเจ็บจนข้อเกี่ยวกระดูกที่เชื่อมต่อระหว่างข้อต่อและกระดูกสันหลังเกิดการแตกหัก

5. Pathologicalการที่กระดูกสันหลังเคลื่อนตัวจากการเป็นโรคอื่นๆ เช่น โรคกระดูกพรุน โรคมะเร็ง หรือเนื้องอกเกิดการลุกลาม

6. Post-surgicalภาวะที่กระดูกสันหลังเคลื่อนหลังจากการผ่าตัด

อาการของโรคกระดูกสันหลังเคลื่อนเป็นอย่างไร

โรคกระดูกสันหลังเคลื่อนหรือกระดูกทรุด อาจมีอาการแตกต่างกันตามความรุนแรงของโรค โดยสามารถพบอาการต่างๆ ได้ดังนี้

• ปวดบริเวณหลังส่วนล่าง และมักมีอาการแย่ลงหลังจากออกกำลังกาย

• รู้สึกปวดกระดูก และปวดกล้ามเนื้อที่อยู่บริเวณรอบกระดูกสันหลัง

• ปวดบริเวณบั้นเอว หรือบริเวณสะโพก

• รู้สึกปวดหลังขึ้นมาได้ง่าย เมื่อมีการขยับเคลื่อนไหวร่างกาย

• มีอาการชาบริเวณขาหรือเท้า อาจมีอาการอ่อนแรงร่วมด้วย

• ปวดร้าวลงสะโพก ขา หรือจนถึงปลายเท้า

• ปวดตึงกล้ามเนื้อบริเวณหลังส่วนล่าง สะโพก หรือต้นขาด้านหลัง

• มักรู้สึกหายปวดเมื่อได้นั่ง นอน หรืออยู่เฉยๆ

• อาจพบแนวกระดูกสันหลังโค้งมากไป หรือเป็นโรคกระดูกสันหลังคดร่วมด้วย

• ไม่สามารถกลั้นปัสสาวะหรืออุจจาระได้

• ในผู้ป่วยเด็ก อาจไม่พบอาการใดๆ หรือมีอาการตึงของเอ็นร้อยหวาย

สาเหตุของโรคกระดูกสันหลังเคลื่อนเกิดจากอะไร

การที่กระดูกสันหลังเคลื่อน สามารถเกิดขึ้นได้จากหลายสาเหตุ โดยมีสาเหตุหลักๆ ดังนี้

• เกิดจากความผิดปกติของกระดูกสันหลังตั้งแต่กำเนิด จนกลายเป็นโรคที่เกี่ยวกับกระดูกสันหลังตามมา

• ส่วนเชื่อมต่อระหว่างข้อปล้องกระดูกสันหลังกับส่วนหางของกระดูกสันหลัง (Pars Interarticularis) เกิดความผิดปกติ เช่น เกิดรอยร้าว แตกหัก หรือมีการยืดออก

• เกิดจากความเสื่อมของกระดูกสันหลังเมื่อมีอายุมากขึ้น

• กระดูกสันหลังเคลื่อนจากการเกิดอุบัติเหตุ ทำให้ถูกกระแทกอย่างรุนแรง เช่น หกล้ม หรือรถชน

• เกิดการลุกลามของโรคอื่นๆ เช่น มะเร็ง หรือเนื้องอก จนไปเบียดกระดูกสันหลังให้เคลื่อนตัว

• ทำกิจกรรมหรือเล่นกีฬาที่ทำให้เกิดแรงตึงสะสมบริเวณกระดูกหลังส่วนล่าง เช่น ฟุตบอล ยิมนาสติก กรีฑา หรือยกน้ำหนัก

กลุ่มเสี่ยงเป็นโรคกระดูกสันหลังเคลื่อน

ในคนบางกลุ่มอาจมีความเสี่ยงเป็นโรคกระดูกสันหลังเคลื่อนได้มากกว่ากลุ่มอื่น ดังนี้

• ผู้ที่มีอายุมากกว่า 50 ปี มักเกิดความเสื่อมของแนวกระดูกสันหลัง

• เพศหญิงมีโอกาสเป็นได้มากกว่าเพศชาย เนื่องจากฮอร์โมนเพศ และกล้ามเนื้อมีความแข็งแรงน้อยกว่า

• ทำกิจกรรมในชีวิตประจำวัน ที่มีความเสี่ยงได้รับแรงกดทับต่อกระดูกสันหลังมาก เช่น ยกของหนัก ใช้แรงเยอะ เล่นกีฬาหนักๆ หรือขับรถระยะไกลติดต่อกันเป็นเวลานาน

• มีน้ำหนักตัวเยอะเกินกว่ามาตรฐาน จะเพิ่มแรงกดทับให้กับกล้ามเนื้อและกระดูกสันหลัง

• ผู้ที่ทำอาชีพที่ต้องใช้รองเท้าส้นสูงในการยืนหรือเดินนานๆ และต้องยกของในท่าทางซ้ำๆ บ่อยๆ เช่น พนักงานต้อนรับบนเครื่องบิน

• ผู้ที่มักต้องนั่งทำงานเป็นเวลาติดต่อกันหลายชั่วโมง และอาจนั่งในท่าทางที่ไม่เหมาะสม

• นักกีฬาที่เล่นกีฬาที่มีความเสี่ยงต่อการเกิดอุบัติเหตุ ได้รับบาดเจ็บบริเวณกระดูกสันหลัง หรือหักโหมฝึกซ้อมมากจนเกินไป

ขั้นตอนวินิจฉัยโรคกระดูกสันหลังเคลื่อน

การวินิจฉัยว่าเป็นโรคกระดูกสันหลังเคลื่อนหรือไม่ แพทย์จะมีขั้นตอนหลักๆ ในการตรวจ ดังนี้

1. ซักประวัติผู้ป่วย และตรวจร่างกายในเบื้องต้น เพื่อประเมินความเสี่ยงที่มีโอกาสเกิดภาวะกระดูกสันหลังทรุด หรือกระดูกสันหลังเคลื่อน

2. เอกซเรย์กระดูกสันหลังในท่าที่นิ่งและเคลื่อนไหว ทั้งด้านหน้า ด้านหลัง รวมถึงด้านข้าง เพื่อตรวจดูการเคลื่อนตัวของกระดูกสันหลัง

3. ตรวจด้วยเครื่อง MRI ร่วมด้วยหากผู้ป่วยมีอาการปวดร้าวลงขา ชา และอ่อนแรง เพื่อใช้วิเคราะห์ตำแหน่งกระดูกเคลื่อนตัวอย่างละเอียด

4. ทำ CT Scan ตรวจหาความหนาแน่นมวลกระดูก หรือตรวจสอบบริเวณกระดูกสันหลังที่ได้รับบาดเจ็บ จากการประสบอุบัติเหตุ

5. ตรวจการนำไฟฟ้าของเส้นประสาทในแนวทางเดินเส้นประสาท ที่สงสัยว่าอาจมีความผิดปกติ

รวม 7 วิธีรักษาโรคกระดูกสันหลังเคลื่อน

การรักษาโรคกระดูกสันหลังเคลื่อนมีอยู่ด้วยกันหลายวิธี ทั้งวิธีผ่าตัดและไม่ต้องผ่าตัด โดยมีวิธีรักษาดังนี้

1. ปรับพฤติกรรม

การปรับพฤติกรรมในชีวิตประจำวัน อาจเป็นวิธีแรกๆ ที่แพทย์แนะนำ โดยผู้ป่วยควรพักการใช้งานหลัง หลีกเลี่ยงกิจกรรมใดๆ ที่ส่งผลกระทบทำให้เกิดอาการปวดหลังได้ เช่น ยกของหนัก ออกกำลังกายหนัก วิ่งหรือเดินนานๆ รวมถึงการนั่งอยู่กับที่นานหลายชั่วโมง

2. รักษาด้วยการให้ยา

แพทย์อาจพิจารณาให้ยาลดอาการปวด ถ้าสาเหตุเกิดจากข้อต่อกระดูกสันหลังอักเสบ หรือให้ยาคลายกล้ามเนื้อ ในกรณีที่กล้ามเนื้อหลังเกร็งตัวมากเกินไป นอกจากนี้ หากเกิดจากกระดูกสันหลังเคลื่อนทับเส้น แพทย์อาจให้ยาลดอาการปวดปลายประสาท เพื่อลดอาการดังกล่าว

3. ทำกายภาพบำบัด

การทำกายภาพบำบัด สามารถช่วยลดอาการปวดหลังและการอักเสบจากกระดูกสันหลังเคลื่อนได้ โดยเน้นเพิ่มความยืดหยุ่นและความแข็งแรงให้กับกล้ามเนื้อหลัง หน้าท้อง สะโพก และต้นขาด้านหลัง รวมถึงการใช้เครื่องต่างๆ เพื่อช่วยจัดแนวกระดูกสันหลัง ลดการอักเสบของเส้นเอ็นข้อต่อ และช่วยฟื้นฟูเส้นประสาทที่โดนกดทับ

4. ใช้อุปกรณ์ซัพพอร์ตหลัง

การใช้อุปกรณ์ซัพพอร์ตหลัง เพื่อลดการเคลื่อนไหวของกล้ามเนื้อหลังและแนวกระดูกสันหลัง ในขณะที่เดิน ยืน หรือนั่ง ทำให้ช่วยลดอาการปวดได้ โดยแพทย์อาจให้ใส่เป็นเวลา 2 - 16 สัปดาห์

5. ฉีดยาบริเวณโพรงไขสันหลัง

แพทย์อาจพิจารณาใช้ยาในกลุ่มสเตียรอยด์ฉีดเข้าไปบริเวณโพรงไขสันหลัง เพื่อลดอาการปวดของผู้ป่วย

6. รักษาด้วยวิธีอินเตอร์เวนชัน (Spinal Intervention Pain Management)

วิธีอินเตอร์เวนชัน เป็นการรักษาโรคกระดูกสันหลังเคลื่อนโดยใช้เข็มเข้าไปฉีดยา หรือจี้ไฟฟ้าในบริเวณโดยรอบกระดูกสันหลัง เพื่อลดอาการปวดจากการกดทับเส้นประสาทและการอักเสบของข้อต่อกระดูกสันหลัง

7. การรักษาโดยการผ่าตัด

ถ้าหากผู้ป่วยรักษาด้วยวิธีการอื่นๆ แล้ว แต่ร่างกายไม่ตอบสนองต่อการรักษา แพทย์อาจพิจารณาให้ผู้ป่วยเข้ารับการผ่าตัดรักษาโรคกระดูกสันหลัง โดยแพทย์จะพิจารณาจากระดับความรุนแรงของอาการ เช่น กระดูกสันหลังเคลื่อนที่มาก หรือมีแนวโน้มเคลื่อนที่เพิ่มมากขึ้น ผู้ป่วยมีอาการปวดหลังมาก รักษาด้วยวิธีอื่นไม่หาย กระดูกสันหลังเคลื่อนทับเส้นประสาท หรือเส้นประสาทถูกกดทับอย่างรุนแรง

ป้องกันไม่ให้เสี่ยงเป็นโรคกระดูกสันหลังเคลื่อนอย่างไร?

โรคกระดูกสันหลังเคลื่อนสามารถป้องกันได้ โดยการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมบางอย่างเพื่อลดความเสี่ยงที่จะเกิดโรค ดังนี้

• หลีกเลี่ยงการยกของหนักเป็นเวลานานๆ

• รักษาน้ำหนักตัวให้อยู่ในเกณฑ์มาตรฐาน

• หมั่นบริหารกล้ามเนื้อหลังให้แข็งแรง เพื่อช่วยพยุงกระดูกสันหลัง

• หากมีอาการปวดหลังบ่อยๆ ควรพบแพทย์เพื่อตรวจวินิจฉัยก่อนจะลุกลาม

• จัดท่านั่งให้เหมาะสม ควรนั่งหลังตรงพิงพนัก วางเท้าราบกับพื้น ไม่ควรนั่งหลังค่อม นั่งไขว่ห้าง หรือใช้เก้าอี้รองเท้าที่สูงเกินไป

• ยืนหลังตรงและไม่ยืนนานจนเกินไป

• เปลี่ยนอิริยาบถบ่อยๆ ไม่ควรอยู่ในท่าเดิมนานหลายชั่วโมง