ผ่าตัดเนื้องอกสมอง

  Key Takeaway

• การผ่าตัดเนื้องอกในสมองเป็นการตัดก้อนเนื้องอกออก ลดการกดทับ ปกป้องเนื้อสมองส่วนสำคัญ แม้ว่ามีความเสี่ยง แต่หากทำโดยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญและการวางแผนรอบคอบ จะช่วยลดอันตรายและเพิ่มโอกาสฟื้นตัวได้
• เนื้องอกสมองเกิดจากการแบ่งตัวของเซลล์ในสมองที่ผิดปกติ อาจเกิดจากปัจจัยทางพันธุกรรม การได้รับสารก่อมะเร็ง หรือปัจจัยแวดล้อมบางอย่าง แม้บางกรณีไม่สามารถระบุสาเหตุแน่ชัด แต่การตรวจสุขภาพและติดตามอาการช่วยให้พบเนื้องอกตั้งแต่ระยะแรก
• การผ่าตัดเนื้องอกในสมองมีหลายวิธี เช่น การผ่าตัดแบบเปิด ซึ่งตัดก้อนเนื้องอกออกโดยตรง และการผ่าตัดผ่านส่องกล้องหรือเลเซอร์ ซึ่งบาดแผลน้อยและฟื้นตัวเร็ว การเลือกวิธีขึ้นอยู่กับตำแหน่ง ขนาด และชนิดของเนื้องอก

ผ่าตัดเนื้องอกในสมองเป็นการรักษาที่สำคัญสำหรับผู้ป่วยที่มีเนื้องอกส่งผลต่อการทำงานของสมอง แต่หลายคนอาจยังไม่แน่ใจว่าการผ่าตัดมีกี่แบบ ต้องเตรียมตัวอย่างไร ผ่าเนื้องอกในสมองอันตรายไหม มีความเสี่ยงหรือข้อควรรู้อะไรบ้าง บทความนี้จะพาไปทำความเข้าใจอย่างละเอียด เพื่อให้สามารถวางแผนการรักษาได้อย่างมั่นใจและปลอดภัย

ผ่าตัดเนื้องอกในสมอง อันตรายไหม?

เนื้องอกในสมอง คือก้อนเนื้อหรือเซลล์ที่เติบโตผิดปกติภายในสมอง ซึ่งอาจเป็นเนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง (benign) หรือ ชนิดร้ายแรง (malignant) การผ่าตัดเนื้องอกในสมองเป็นวิธีรักษาที่ใช้เพื่อลดขนาดหรือเอาเนื้องอกออกทั้งหมด เพื่อลดอาการและป้องกันการลุกลาม

แม้ว่าการผ่าตัดจะช่วยบรรเทาอาการ และเพิ่มโอกาสการรักษา แต่ก็มีความเสี่ยงอยู่บ้าง เช่น การติดเชื้อ เลือดออก หรือเกิดความเสียหายต่อเนื้อสมองส่วนใกล้เคียง ทำให้เกิดปัญหาด้านการเคลื่อนไหว การพูด หรือความจำ ขึ้นอยู่กับตำแหน่ง ขนาด และชนิดของเนื้องอก รวมถึงสุขภาพโดยรวมของผู้ป่วย การประเมินโดยศัลยแพทย์สมองและระบบประสาท จึงเป็นสิ่งสำคัญเพื่อวางแผนการรักษาที่ปลอดภัย

เนื้องอกในสมองมีกี่ประเภท?

เนื้องอกในสมองสามารถแบ่งออกได้เป็นหลายประเภท ตามลักษณะการเจริญเติบโตและความรุนแรงหลักๆ ดังนี้

1. เนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง (Benign Brain Tumor) เป็นเนื้องอกที่โตช้า มักไม่ลุกลามไปส่วนอื่นของร่างกาย แต่ก็สามารถกดทับเนื้อสมองใกล้เคียง ทำให้เกิดอาการได้ เช่น meningioma และ pituitary adenoma
2. เนื้องอกชนิดร้ายแรง (Malignant Brain Tumor) เป็นเนื้องอกที่โตเร็ว มีแนวโน้มลุกลามและกลับมาเป็นซ้ำหลังรักษา ตัวอย่างที่พบบ่อยคือ glioblastoma multiforme
3. เนื้องอกที่เกิดจากเซลล์สมองเอง (Primary Brain Tumor) เนื้องอกชนิดนี้เกิดจากเซลล์ในสมองโดยตรง เช่น เซลล์ glial หรือ meninges
4. เนื้องอกที่ลามมาจากส่วนอื่นของร่างกาย (Secondary, Metastatic Brain Tumor) เป็นเนื้องอกที่เกิดจากมะเร็งที่อยู่ในอวัยวะอื่น เช่น ปอด เต้านม หรือตับ แล้วแพร่เข้าสมอง

สาเหตุและปัจจัยการเกิดเนื้องอกในสมอง

ก่อนอื่นเรามาเข้าใจว่าสาเหตุและปัจจัยเสี่ยงของเนื้องอกในสมอง มักเกิดจากทั้งปัจจัยภายในร่างกายและปัจจัยภายนอก ซึ่งสามารถแบ่งออกเป็นสองกลุ่มหลักดังนี้

1. เนื้องอกที่เกิดจากพันธุกรรม (Genetic Factors)

เนื้องอกในสมองบางชนิดเกิดจากความผิดปกติทางพันธุกรรม หรือมีประวัติครอบครัวเป็นโรคเนื้องอกในสมอง ซึ่งทำให้เซลล์สมองมีแนวโน้มแบ่งตัวผิดปกติและกลายเป็นเนื้องอกได้ง่าย ตัวอย่างเช่น ผู้ที่มีภาวะ Li-Fraumeni syndrome หรือ Neurofibromatosis มีความเสี่ยงสูงต่อการเกิดเนื้องอกในสมอง เนื่องจากยีนที่เกี่ยวข้องกับการควบคุมการแบ่งตัวของเซลล์เกิดความบกพร่อง

2. เนื้องอกที่เกิดจากปัจจัยภายนอก (Environmental Factors)

นอกจากพันธุกรรมแล้วปัจจัยจากสิ่งแวดล้อมก็สามารถเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดเนื้องอกในสมองได้ เช่น การได้รับรังสีจากการรักษาโรคหรือสภาพแวดล้อม การสัมผัสกับสารเคมีบางชนิด หรือการมีพฤติกรรมเสี่ยง เช่น การสูบบุหรี่และดื่มแอลกอฮอล์มากเกินไป ปัจจัยเหล่านี้สามารถทำให้เซลล์สมองเกิดความเสียหายและพัฒนาเป็นเนื้องอกได้ในระยะยาว

เช็กอาการที่อาจบ่งบอกถึง “เนื้องอกในสมอง”

ก่อนอื่นควรทราบว่าอาการของเนื้องอกในสมอง อาจแตกต่างกันไปตาม ตำแหน่ง ขนาด และชนิดของเนื้องอก แต่มีสัญญาณสำคัญที่ควรสังเกต ดังนี้

• ปวดศีรษะเรื้อรัง ที่ไม่หายแม้รับประทานยาแก้ปวด
• มีอาการชัก หรือสูญเสียการควบคุมร่างกายชั่วคราว
• การมองเห็นเปลี่ยนไป เช่น มองไม่ชัด มองเห็นภาพซ้อน หรือมีจุดบอดในสายตา
• สูญเสียการทรงตัวหรือการเคลื่อนไหวผิดปกติ อ่อนแรง หรือชาแขนขา
• มีปัญหาด้านการพูดหรือเข้าใจภาษา มีปัญหา พูดติดขัด หรือสื่อสารยาก
• มีการเปลี่ยนแปลงทางอารมณ์หรือพฤติกรรม เช่น ซึมเศร้า หงุดหงิด หรือวิตกกังวลผิดปกติ
• คลื่นไส้ อาเจียนบ่อย โดยไม่มีสาเหตุชัดเจน

วิธีตรวจวินิจฉัยเนื้องอกในสมอง

ก่อนอื่นควรทราบว่าการวินิจฉัยเนื้องอกในสมองต้องใช้หลายวิธีร่วมกัน เพื่อระบุตำแหน่ง ขนาด และชนิดของเนื้องอก ให้แม่นยำ ดังนี้

1. ตรวจเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ (CT Scan) ใช้รังสีเอกซ์สร้างภาพสมองเป็นชั้นๆ เพื่อดู โครงสร้างสมองและเนื้องอก ผู้ป่วยนอนบนเตียงเครื่องสแกน ขณะที่เครื่องหมุนรอบศีรษะเพื่อถ่ายภาพ
2. ตรวจด้วยคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า (MRI) ใช้สนามแม่เหล็กและคลื่นวิทยุ สร้างภาพสมองที่ละเอียดสูง เหมาะสำหรับดู เนื้อเยื่ออ่อนรอบเนื้องอก บางครั้งอาจใช้ สารทึบรังสี (contrast) เพื่อเพิ่มความชัด
3. ตรวจคลื่นไฟฟ้าสมอง (EEG) ติดอิเล็กโทรดบนศีรษะเพื่อตรวจ กิจกรรมไฟฟ้าของสมอง วิธีนี้ช่วยประเมินว่า เนื้องอกกระตุ้นอาการชักหรือความผิดปกติ
4. ตรวจชิ้นเนื้อสมอง (Brain Biopsy) เจาะเอาเนื้อสมองบางส่วนของเนื้องอกไปตรวจทางพยาธิวิทยา เพื่อระบุ ชนิดและความรุนแรง ของเนื้องอก ผู้ป่วยจะได้รับยาสลบหรือยาชาเฉพาะที่
5. ตรวจน้ำไขสันหลัง (Lumbar Puncture) เจาะน้ำไขสันหลังบริเวณหลังส่วนล่าง เพื่อตรวจหา เซลล์เนื้องอกหรือสารผิดปกติ ช่วยวินิจฉัยเนื้องอกที่อาจแพร่กระจายไปยังระบบประสาทส่วนกลาง

การผ่าตัดเนื้องอกในสมอง มีกี่แบบ?

การผ่าตัดเนื้องอกในสมองมีหลายวิธี ขึ้นอยู่กับตำแหน่ง ขนาด และชนิดของเนื้องอก รวมถึงสุขภาพโดยรวมของผู้ป่วย ดังนี้

การผ่าตัดแบบเปิด (Craniotomy)

การผ่าตัดแบบเปิด (Craniotomy) การผ่าตัดโดยการเปิดกะโหลกศีรษะเพื่อนำเนื้องอกออก แพทย์จะตัดส่วนของกะโหลกออกชั่วคราวแล้วนำเนื้องอกออก หลังผ่าตัดส่วนกะโหลกจะถูกวางกลับ วิธีนี้เหมาะสำหรับเนื้องอกขนาดใหญ่หรืออยู่ในตำแหน่งซับซ้อน ข้อดีคือสามารถเอาเนื้องอกออกได้มากที่สุด แต่ข้อจำกัดคือมีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อ เลือดออก หรือเกิดความเสียหายต่อสมองรอบข้าง และต้องใช้เวลาพักฟื้นนาน

การผ่าตัดผ่านกล้อง (Neuroendoscopy)

การผ่าตัดผ่านกล้อง (Neuroendoscopy) เป็นการผ่าตัดโดยใช้กล้องขนาดเล็กผ่านทางช่องธรรมชาติหรือรูเปิดเล็กเพื่อนำเนื้องอกออก เหมาะกับเนื้องอกขนาดเล็กหรืออยู่ในบริเวณที่เข้าถึงยาก ข้อดีคือแผลผ่าตัดเล็ก เจ็บน้อย ฟื้นตัวเร็ว ลดความเสี่ยงต่อสมองรอบข้าง แต่ข้อจำกัดคือไม่เหมาะกับเนื้องอกขนาดใหญ่หรือซับซ้อน

การรักษาเนื้องอกในสมองโดยไม่ต้องผ่าตัด

บางกรณีสามารถรักษาเนื้องอกในสมองโดยไม่ต้องผ่าตัด เช่น การรักษาด้วยแกมมาไนฟ์ (Gamma Knife) การฉายรังสี (Radiation Therapy) เพื่อทำลายเซลล์เนื้องอก เคมีบำบัด (Chemotherapy) สำหรับเนื้องอกบางชนิด การใช้ยาแบบเจาะจง (Targeted Therapy) ที่มุ่งเน้นเซลล์มะเร็ง การติดตามอาการ (Watchful Waiting) สำหรับเนื้องอกโตช้า หรือการรักษาประคับประคอง (Palliative Care) เพื่อบรรเทาอาการและคุณภาพชีวิต โดยเลือกวิธีตามชนิด ขนาด และตำแหน่งของเนื้องอก รวมถึงสภาพร่างกายของผู้ป่วย

การเตรียมตัวก่อนและหลังผ่าตัดเนื้องอกในสมอง

การเตรียมตัวก่อนผ่าตัดเนื้องอกในสมองและการดูแลหลังผ่าตัดเนื้องอกในสมอง มีความสำคัญมากต่อความปลอดภัยและการฟื้นตัวของผู้ป่วย ดังนี้

การเตรียมตัวก่อนผ่าตัดเนื้องอกในสมอง

• ปรึกษาแพทย์เพื่อประเมินสุขภาพโดยรวม และตรวจร่างกายครบถ้วน
• แจ้งประวัติการแพ้ยา และยาที่ใช้อยู่ทุกชนิด
• งดอาหารและน้ำ ตามคำแนะนำของแพทย์ก่อนผ่าตัด
• เตรียมสภาพจิตใจ รับทราบขั้นตอนและความเสี่ยงของการผ่าตัด
• จัดเตรียมบุคคลดูแลหลังผ่าตัด เพื่อช่วยเรื่องการเดินทางและกิจวัตรประจำวัน

การดูแลตัวเองหลังผ่าตัดเนื้องอกในสมอง

• พักผ่อนให้เพียงพอ และหลีกเลี่ยงกิจกรรมหนักในช่วงแรก
• รับประทานยาตามแพทย์สั่งอย่างเคร่งครัด เพื่อลดอาการปวดและป้องกันการติดเชื้อ
• สังเกตอาการผิดปกติ เช่น ปวดศีรษะรุนแรง อาเจียน ชา อ่อนแรง หรือชัก และรีบแจ้งแพทย์
• ติดตามนัดหมายกับแพทย์ เพื่อประเมินการฟื้นตัวและตรวจซ้ำตามความจำเป็น
• ปรับพฤติกรรมการใช้ชีวิต เช่น การควบคุมความเครียด รับประทานอาหารสุขภาพ และหลีกเลี่ยงสิ่งที่เสี่ยงต่อการบาดเจ็บศีรษะ

ข้อควรรู้ในการผ่าตัดเนื้องอกในสมอง

หลายคนคงมีคำถามว่าผ่าตัดเนื้องอกในสมองกี่ชั่วโมง? ผ่าตัดเนื้องอกในสมองพักฟื้นกี่วัน? เพื่อให้ผู้ป่วยควรเข้าใจระยะเวลา ขั้นตอน และผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้นเพื่อเตรียมตัวให้พร้อม ดังนี้

• เวลาในการผ่าตัด การผ่าตัดอาจใช้เวลาตั้งแต่ 3-8 ชั่วโมง ขึ้นอยู่กับตำแหน่ง ขนาด และความซับ-ซ้อนของเนื้องอก
• เวลาในการพักฟื้น หลังผ่าตัดผู้ป่วยมักพักฟื้นในโรงพยาบาล 3-10 วัน ขึ้นกับอาการและวิธีผ่าตัด หลังกลับบ้านอาจต้องใช้เวลาหลายสัปดาห์ถึงหลายเดือน เพื่อฟื้นฟูสมรรถภาพร่างกายและสมอง
• ผลข้างเคียงและความเสี่ยง
  • อาการปวดศีรษะ และบวมรอบแผล
  • ติดเชื้อหรือเลือดออกในบริเวณผ่าตัด
  • ความผิดปกติของระบบประสาท เช่น อ่อนแรง ชา การพูดติดขัด หรือการมองเห็นผิดปกติ
  • ความเสี่ยงที่เนื้องอกอาจกลับมาเป็นซ้ำ ขึ้นอยู่กับชนิดและตำแหน่ง

การเข้าใจข้อควรรู้เหล่านี้ช่วยให้ผู้ป่วยและครอบครัวเตรียมตัวและดูแลหลังผ่าตัดได้อย่างปลอดภัย

ผ่าตัดเนื้องอกในสมองที่โรงพยาบาลวิภาวดี

ผ่าตัดเนื้องอกในสมองที่ศูนย์สมองและระบบประสาท โรงพยาบาลวิภาวดี ดำเนินการโดยศัลยแพทย์ระบบประสาทเฉพาะทาง แพทย์จะประเมินตำแหน่ง ขนาด และชนิดของเนื้องอกอย่างละเอียดก่อนการผ่าตัด โดยใช้เทคโนโลยีขั้นสูง เช่น CT Scan, MRI และ Neuro-navigation เพื่อเพิ่มความแม่นยำและลดความเสี่ยง พร้อมมาตรการดูแลผู้ป่วยหลังผ่าตัดอย่างครบวงจร ทั้งการฟื้นฟูสมรรถภาพ การติดตามผล และการจัดการอาการข้างเคียง ทำให้ผู้ป่วยได้รับการรักษาอย่างปลอดภัยและมีโอกาสฟื้นตัวที่ดี