แอมโมเนียคืออะไร อันตรายต่อสุขภาพอย่างไร พร้อมวิธีป้องกัน

Key Takeaway

• แอมโมเนียคือก๊าซที่ไม่มีสี มีกลิ่นฉุนเฉพาะตัว ไม่ติดไฟ และละลายในน้ำได้ดีมาก ซึ่งใช้ในอุตสาหกรรมหลายประเภท เช่น การทำความเย็นและผลิตปุ๋ย
• แอมโมเนียสามารถระคายเคืองต่อทางเดินหายใจ ตา และผิวหนัง อาจทำให้เกิดอาการไอ หายใจถี่ ปวดแสบปวดร้อนที่ผิวหนัง และแผลในตา ในกรณีที่มีการสัมผัสหรือสูดดมในปริมาณสูง อาจทำให้เกิดการหายใจล้มเหลวและความเสียหายต่อปอดได้
• เมื่อสัมผัสแอมโมเนีย ควรออกจากพื้นที่ที่มีแอมโมเนียทันที ล้างร่างกายด้วยน้ำสะอาด และถอดเสื้อผ้าที่เปื้อน หากสัมผัสตา ล้างด้วยน้ำสะอาดหลายๆ นาที หากหายใจลำบาก ควรไปโรงพยาบาล

ทำความเข้าใจถึงอันตรายของแอมโมเนีย ซึ่งเป็นสารเคมีที่อาจส่งผลกระทบรุนแรงต่อระบบทางเดินหายใจ ผิวหนัง และดวงตาหากสัมผัสโดยไม่ระวัง พร้อมเรียนรู้วิธีปฐมพยาบาลเบื้องต้นเมื่อเกิดการสัมผัส และแนวทางป้องกันที่ถูกต้อง เพื่อความปลอดภัยในการใช้งานหรืออยู่ใกล้บริเวณที่มีแอมโมเนีย

แอมโมเนียคืออะไร? พบได้ที่ไหนบ้างในชีวิตประจำวัน

แอมโมเนีย (NH₃) เป็นก๊าซไม่มีสี มีกลิ่นฉุนเฉพาะตัว ไม่ติดไฟ มีไอระเหยที่เบาและควบแน่นได้ยาก สามารถละลายน้ำได้ดีมาก เมื่อละลายน้ำจะกลายเป็นน้ำยาแอมโมเนีย หรือแอมโมเนียมไฮดรอกไซด์ (NH₄OH) ซึ่งมีฤทธิ์เป็นด่างอ่อนๆ

แอมโมเนียใช้ทำอะไร? ประโยชน์ของสารเคมีใกล้ตัว 

แอมโมเนียช่วยอะไรได้บ้าง? มักนิยมใช้แอมโมเนียในระบบทำความเย็น เนื่องจากมีราคาถูกเมื่อเทียบกับสารทำความเย็นอื่นๆ อีกทั้งยังถูกนำมาใช้อย่างแพร่หลายในอุตสาหกรรมต่างๆ เช่น อุตสาหกรรมย้อมผ้า ยา เส้นใยสังเคราะห์ พลาสติก ปุ๋ย วัตถุระเบิด อุตสาหกรรมอาหารแช่แข็ง โรงกลั่นน้ำมัน และไอศกรีม นอกจากนี้ยังนิยมใช้ในวงการแพทย์เพื่อสูดดม ช่วยบรรเทาอาการเป็นลม หน้ามืด หรือวิงเวียนศีรษะอีกด้วย

วิธีที่แอมโมเนียเข้าสู่ร่างกาย

แอมโมเนียในบรรยากาศสามารถเข้าสู่ร่างกายได้ผ่านทางการหายใจ โดยไม่สามารถดูดซึมผ่านทางผิวหนังได้ โดยประมาณ 80% ของแอมโมเนียที่สูดดมเข้าไปจะถูกดูดซึมผ่านเยื่อเมือกบริเวณทางเดินหายใจส่วนบน

สารแอมโมเนียอันตรายไหม ความเสี่ยงที่ควรรู้

แอมโมเนียเป็นสารเคมีที่มีประโยชน์ในอุตสาหกรรม แต่หากรั่วไหลอาจทำให้เกิดอันตรายต่อสิ่งแวดล้อมและสิ่งมีชีวิต เช่น การปนเปื้อนในน้ำจะทำให้ค่า pH สูงขึ้นและลดออกซิเจน ส่วนในอากาศสามารถกัดกร่อนโลหะ สำหรับสัตว์น้ำ แอมโมเนียอิสระอาจทำให้สัตว์น้ำตายได้ และอันตรายต่อร่างกายมนุษย์ ดังนี้ 

ผลเสียของแอมโมเนียต่อร่างกาย

แอมโมเนียมีผลเสียต่อร่างกายหลายส่วน ซึ่งสามารถส่งผลกระทบได้ในหลายด้าน ได้แก่

แอมโมเนียกับสุขภาพดวงตา

• ระคายเคืองเยื่อบุตา
• น้ำตาไหล
• หนังตาเกร็งและบวม
• ความดันลูกตาเพิ่มขึ้น
• อาจเกิดแผลที่กระจกตาและอาจทำให้ตาบอด

แอมโมเนียทำให้เกิดปัญหาหายใจไม่ออกจริงไหม

• ทำให้เกิดการไอ
• หายใจมีเสียงหวีด
• หายใจถี่
• แน่นหน้าอก
• ระคายเคืองสูงต่อทางเดินหายใจและเยื่อเมือกของปอด
• การได้รับสารที่มีความเข้มข้นสูงเป็นเวลานานอาจทำให้ปอดถูกทำลายและการหายใจล้มเหลว

ผิวหนังได้รับผลกระทบจากแอมโมเนีย

• ระคายเคืองสูงต่อผิวหนัง
• หากของเหลวสัมผัสผิวหนังอาจทำให้ผิวหนังไหม้
• ปวดแสบปวดร้อน
• พองเป็นตุ่มน้ำใส
• หากสัมผัสในปริมาณเข้มข้นสูง (7000 mg/m³) อาจทำให้เซลล์ผิวหนังตาย

แอมโมเนียอันตรายต่อระบบทางเดินอาหารอย่างไร?

• ช่องปากเป็นแผล
• แสบคอ
• คอแดง
• คอไหม้

วิธีปฐมพยาบาลเมื่อสัมผัสหรือสูดดมแอมโมเนีย

การปฐมพยาบาลเบื้องต้นเมื่อสัมผัสหรือสูดดมแอมโมเนียสามารถทำได้ดังนี้

• ให้ผู้สัมผัสแอมโมเนียออกจากจุดเกิดเหตุทันทีและไปยังที่อากาศถ่ายเท
• ถอดเสื้อผ้าที่เปื้อนแอมโมเนียออก และล้างร่างกายบริเวณที่สัมผัสด้วยน้ำสะอาดจำนวนมาก ควรล้างด้วยสบู่และน้ำอย่างน้อยสองครั้ง จากนั้นปิดแผลด้วยผ้าสะอาด
• กรณีสัมผัสตา ให้ล้างตาด้วยน้ำสะอาดจำนวนมาก และส่งให้จักษุแพทย์ตรวจตาเพื่อประเมินความรุนแรง
• หากมีอาการหายใจหอบเหนื่อย หรือพบภาวะทางเดินหายใจอุดกั้น ควรอยู่ภายใต้การดูแลของบุคลากรทางการแพทย์ และส่งตัวไปโรงพยาบาลเพื่อรักษาต่อไป

วิธีป้องกันและตรวจสุขภาพสำหรับพนักงานในอุตสาหกรรมเสี่ยง

ศูนย์อาชีวอนามัย โรงพยาบาลวิภาวดี พร้อมให้บริการป้องกันและตรวจสุขภาพสำหรับพนักงานในอุตสาหกรรมเสี่ยง ดังนี้ 

• ตรวจร่างกายก่อนเข้างาน สามารถส่งพนักงานมาตรวจร่างกายเพื่อประเมินสุขภาพผิวหนัง ตา และระบบทางเดินหายใจ ก่อนเริ่มงาน
• ตรวจสุขภาพเป็นระยะ เช่น การตรวจสุขภาพประจำปี หรือตามความเสี่ยง เช่น ตรวจระบบผิวหนัง ตรวจตา ตรวจระบบทางเดินหายใจ และทดสอบสมรรถภาพปอด เพื่อเปรียบเทียบผลตรวจสุขภาพก่อนเริ่มงาน

สรุป

แอมโมเนียเป็นสารเคมีที่มีประโยชน์ในอุตสาหกรรม แต่หากรั่วไหลหรือใช้งานไม่ระวัง อาจก่อให้เกิดอันตรายต่อสิ่งแวดล้อมและสิ่งมีชีวิต เช่น การปนเปื้อนในน้ำทำให้ pHa สูงขึ้นและลดออกซิเจน ส่วนสัตว์น้ำอาจตายจากการสัมผัสแอมโมเนียอิสระ ในมนุษย์อาจเกิดอาการระคายเคืองทางเดินหายใจ ผิวหนัง และตา รวมถึงอันตรายต่ออวัยวะภายใน การปฐมพยาบาลควรออกจากพื้นที่ทันที ล้างร่างกายด้วยน้ำสะอาด และหากมีอาการหนักควรพบแพทย์เพื่อรับการรักษาต่อเนื่อง

สนใจตรวจสุขภาพอาชีวอนามัย สามารถดูข้อมูลเพิ่มเติมและติดต่อได้ที่ศูนย์อาชีวอนามัย โรงพยาบาลวิภาวดี เพื่อรับบริการตรวจสุขภาพสำหรับพนักงานในอุตสาหกรรมเสี่ยง พร้อมประเมินสุขภาพตามความจำเป็น

เขียนบทความโดย 

 พญ. นวพรรณ ผลบุญ แพทย์เฉพาะทางอาชีวเวชศาสตร์

คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับแอมโมเนีย (FAQ)

หลายคนอาจมีคำถามเกี่ยวกับแอมโมเนียและความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้นจากการสัมผัสหรือใช้งานสารนี้ ในส่วนนี้เราจะมาอธิบายเพิ่มเติมเกี่ยวกับแอมโมเนีย เพื่อให้เข้าใจถึงอันตราย การใช้งาน และวิธีการป้องกันอย่างถูกต้อง

ดมกลิ่นแอมโมเนียมีอันตรายไหม

การสูดดมก๊าซแอมโมเนียที่มีความเข้มข้นสูงสามารถทำให้เกิดการระคายเคืองต่อระบบทางเดินหายใจได้อย่างรุนแรง โดยเฉพาะในเยื่อเมือกของทางเดินหายใจ ซึ่งอาจทำให้เกิดอาการไอ หายใจมีเสียงหวีด หายใจถี่ หรือแน่นหน้าอก หากได้รับสารในปริมาณที่มากหรือเป็นเวลานาน อาจทำให้ปอดเกิดความเสียหายรุนแรง จนทำให้ระบบหายใจล้มเหลวได้

ปฐมพยาบาลเมื่อสัมผัสแอมโมเนีย ทำอย่างไร

เมื่อสัมผัสแอมโมเนีย ควรทำตามขั้นตอนดังนี้

1. ออกจากบริเวณที่มีแอมโมเนียและไปที่อากาศถ่ายเท
2. ถอดเสื้อผ้าและล้างร่างกายด้วยน้ำสะอาดมากๆ
3. หากสัมผัสตา ล้างตาด้วยน้ำสะอาดและพบจักษุแพทย์
4. หากหายใจลำบาก ควรไปโรงพยาบาลทันที

แอมโมเนียเข้าไปในร่างกายได้อย่างไร

แอมโมเนียสามารถเข้าสู่ร่างกายได้ผ่านการหายใจ โดยเฉพาะจากการสูดดมก๊าซแอมโมเนียที่มีความเข้มข้นสูง หรือจากการสัมผัสกับผิวหนังในรูปแบบของของเหลวที่มีแอมโมเนีย

มีวิธีป้องกันแอมโมเนียอย่างไร

วิธีป้องกันแอมโมเนียคือการใช้เครื่องมือป้องกัน เช่น หน้ากากกรองสารพิษ ถุงมือป้องกัน และชุดป้องกันสารเคมี หลีกเลี่ยงการสัมผัสหรือสูดดมแอมโมเนีย และทำงานในพื้นที่ที่มีการระบายอากาศดี

โรงพยาบาลวิภาวดีมีบริการตรวจสุขภาพเกี่ยวกับแอมโมเนียไหม?

โรงพยาบาลวิภาวดีมีบริการตรวจสุขภาพที่ครอบคลุม โดยเฉพาะสำหรับพนักงานในอุตสาหกรรมที่เสี่ยงต่อการสัมผัสสารเคมี เช่น แอมโมเนีย ที่ศูนย์สุขภาพและอาชีวอนามัยซึ่งมีโปรแกรมตรวจสุขภาพที่เหมาะสมกับความเสี่ยงของแต่ละบุคคล