วุ้นตาเสื่อม: สาเหตุ อาการ และแนวทางป้องกันจอประสาทตาเสื่อม

Key Takeaway

• วุ้นตาเสื่อมคือภาวะที่วุ้นตาในลูกตาเสื่อมสภาพหรือยุบตัว ทำให้เกิดจุดลอยหรือเส้นใยลอยไปมา มักเกิดจาก อายุที่เพิ่มขึ้น สายตาสั้นมาก การบาดเจ็บตา การผ่าตัดตาหรือโรคตาอื่นๆ และพันธุกรรม
• อาการเด่นๆ ของวุ้นตาเสื่อม คือเห็นจุดลอยหรือเส้นใยลอยไปมา แสงแฟลช ม่านดำบังบางส่วนของสายตา หรือมองไม่ชัดชั่วคราว บางครั้งอาจเห็นความผิดปกติในบางมุมมอง
• หากวุ้นตาเสื่อมไม่รุนแรง แพทย์มักติดตามอาการ แต่หากรบกวนการใช้ชีวิตประจำวันอาจรักษาด้วยเลเซอร์สลายจุดลอยหรือผ่าตัดวุ้นตาบางส่วน กรณีภาวะแทรกซ้อนกับจอประสาทตา ใช้เลเซอร์ปิดรอยฉีก หรือผ่าตัดเพื่อป้องกันการหลุดลอก

“วุ้นตาเสื่อม” เป็นภาวะที่มักเกิดขึ้นตามวัย หรือจากพฤติกรรมการใช้สายตาหนักเกินไป ทำให้หลายคนเริ่มเห็นจุดดำ เส้นใย หรือเงาลอยไปมาในดวงตา หากละเลยอาจเสี่ยงส่งผลต่อ จอประสาทตาเสื่อมได้ การรู้เท่าทันสาเหตุ อาการ และวิธีป้องกัน จึงสำคัญมาก เพื่อรักษาการมองเห็นให้คมชัดไปนานๆ

วุ้นตาเสื่อมคืออะไร? รู้ทันก่อนสาย

วุ้นตาเสื่อม (Vitreous Degeneration) คือภาวะที่วุ้นตาเป็นเนื้อเยลลี่ใสภายในลูกตา เกิดจากการเสื่อมสภาพหรือเปลี่ยนแปลงไปตามอายุ ทำให้ความใสของวุ้นตาลดลงและเกิดการยุบตัวหรือลอยตัวเป็นจุดเส้นหรือเงาบนแนวการมองเห็น

ลักษณะของวุ้นตาเสื่อมมักเริ่มจากการเห็น “จุดลอย” หรือ “เส้นใยใส” ภายในสนามการมองเห็น บางครั้งอาจเห็นแสงวาบหรือแฟลชไฟเล็กๆ โดยเฉพาะเมื่อมีการเคลื่อนไหวของตา มักเกิดกับผู้สูงอายุ แต่ก็สามารถเกิดได้ในผู้ที่มีสายตาสั้นมากหรือมีประวัติอุบัติเหตุทางตา ภาวะนี้มักไม่รุนแรง แต่หากมีจุดลอยหรือแสงวาบเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว ควรพบจักษุแพทย์ทันทีเพื่อตรวจว่ามีปัญหาเกี่ยวกับจอประสาทตาแทรกซ้อน

วุ้นตาเสื่อมเกิดจากอะไร?

วุ้นตาในเสื่อมสาเหตุมีปัจจัยต่างๆ ที่สามารถอธิบายแบบเข้าใจง่ายเป็นข้อๆ ได้ดังนี้

1. อายุที่เพิ่มขึ้นวุ้นตาจะค่อยๆ เสื่อมสภาพตามอายุ ทำให้สูญเสียความยืดหยุ่นและใสเหมือนเดิม
2. สายตาสั้นมาก (โดยเฉพาะค่าสายตามากกว่า -6.00D) วุ้นตาของคนสายตาสั้นมักยืดและบางลง ทำให้เกิดจุดลอยหรือเส้นใยง่ายขึ้น
3. การบาดเจ็บที่ตา การกระแทกหรืออุบัติเหตุที่ตาอาจทำให้วุ้นตาแยกตัวหรือเกิดฟองอากาศภายใน
4. การผ่าตัดตาหรือภาวะโรคตาอื่นๆ เช่น ต้อหินหรือต้อกระจก อาจเร่งให้วุ้นตาเสื่อมเร็วขึ้น
5. พันธุกรรมและความผิดปกติของเนื้อเยื่อวุ้นตาผิดปกติ ทำให้เสื่อมเร็วกว่าเกณฑ์ปกติ

วุ้นตาเสื่อมแตกต่างจากโรคตาอื่นอย่างไร?

วุ้นตาเสื่อมแตกต่างจากโรคตาอื่นตรงที่เป็นภาวะที่เกิดกับวุ้นตาเนื้อเยลลี่ใสภายในลูกตา ทำให้เกิดจุดลอยหรือเส้นใยลอยไปมาในสนามการมองเห็น และบางครั้งอาจเห็นแสงวาบ แต่ไม่ทำให้ความดันตาหรือความชัดของเลนส์โดยตรง แตกต่างจากต้อหินที่เกิดจากความดันในลูกตาสูงทำลายเส้นประสาทตา ทำให้มุมมองด้านข้างค่อยๆ แคบลง 

ส่วนต้อกระจกเกิดจากเลนส์ตาขุ่นมัว ทำให้การมองเห็นมัวลงทั้งภาพและสี และจอประสาทตาเสื่อมเป็นความเสื่อมของจอประสาทตาตรงกลาง ทำให้เห็นภาพบิดเบี้ยวหรือมีจุดดำตรงกลาง

อาการวุ้นตาเสื่อมเป็นอย่างไร?

สำหรับผู้ที่สงสัยว่าวุ้นตาเสื่อมอาการเป็นอย่างไร? สามารถสังเกตได้จากหลายลักษณะที่แตกต่างจากโรคตาอื่นๆ ซึ่งอาการเด่นๆ มีดังนี้

• เห็นจุดดำลอยไปมา (Floaters) มักเห็นเป็นจุด เส้นใย หรือวงกลมเล็กๆ ลอยในสนามการมองเห็น โดยเฉพาะเมื่อมองพื้นสว่าง
• เห็นแสงแฟลชวาบ (Flashes of light) บางครั้งมีแสงวาบเหมือนแฟลชไฟเกิดขึ้นโดยไม่เกี่ยวกับแสงภายนอก
• เงามืดบังบางส่วนของการมองเห็น รู้สึกว่ามีเงาหรือม่านบางส่วนบังสายตา
• การมองเห็นไม่ชัดเจนชั่วคราว อาจมีความพร่ามัวหรือเบลอชั่วคราวในบางมุมมอง
• ความผิดปกติของการมองเห็นในบางมุม เช่น เห็นจุดลอยเพิ่มเมื่อเคลื่อนไหวตาหรือเปลี่ยนท่าทาง

อาการวุ้นตาเสื่อมที่ควรรีบไปพบจักษุแพทย์

อาการวุ้นตาเสื่อมบางอย่างอาจสัญญาณเตือนปัญหารุนแรงที่เกี่ยวกับจอประสาทตา ควรรีบไปพบจักษุแพทย์ทันทีหากพบอาการดังต่อไปนี้

• เห็นจุดดำเพิ่มขึ้นมากและกะทันหัน
• เห็นแสงแฟลชวาบบ่อย
• มีม่านดำหรือเงามืดบังสายตาบางส่วน
• มองเห็นพร่าลงอย่างรวดเร็ว

วินิจฉัยวุ้นตาเสื่อมอย่างไร?

การวินิจฉัยวุ้นตาเสื่อมทำได้หลายขั้นตอน เพื่อแยกจากโรคตาอื่นและตรวจหาภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้น ซึ่งมีขั้นตอนดังนี้

ซักประวัติและอาการ

แพทย์จะสอบถามเรื่องอาการที่ผู้ป่วยสังเกตเห็น เช่น จุดลอย (floaters) แสงแฟลช หรือม่านดำ บางครั้งอาจมีความพร่ามัวชั่วคราว เพื่อประเมินความรุนแรงและความเสี่ยงว่ามีโอกาสเกิดการฉีกขาดของจอประสาทตาหรือไม่ รวมถึงถามประวัติสายตาสั้นมาก การบาดเจ็บ หรือโรคตาอื่นๆ

ตรวจตาด้วยเครื่องมือพื้นฐาน

ใช้ไฟฉายส่องตา (Slit lamp) และขยายม่านตา (Pupil dilation) เพื่อตรวจโครงสร้างภายในตาอย่างละเอียด แพทย์สามารถมองเห็นวุ้นตาใสหรือขุ่น การยุบตัว การลอยตัวของวุ้นตา รวมถึงสัญญาณเลือดหรือการอักเสบในตา

การตรวจจอประสาทตา

แพทย์จะตรวจจอประสาทตาโดยตรง (Direct or Indirect Ophthalmoscopy) เพื่อดูว่าวุ้นตาแยกตัวออกจากจอประสาทตา หรือมีการฉีกขาดของจอประสาทตา การตรวจนี้ช่วยให้วินิจฉัยความเสี่ยงที่จะเกิดจอประสาทตาหลุดลอกได้แม่นยำ

การถ่ายภาพจอประสาทตา

ใช้เทคโนโลยี Fundus Photography หรือ Optical Coherence Tomography (OCT) เพื่อเก็บภาพจอประสาทตาและวุ้นตา แพทย์สามารถติดตามการเปลี่ยนแปลงของวุ้นตาและจอประสาทตาอย่างแม่นยำ เหมาะกับผู้ที่มีอาการเรื้อรังหรือต้องติดตามผลหลังรักษา

การตรวจด้วยคลื่นเสียงความถี่สูง

ถ้ามีวุ้นตาขุ่นหรือมีเลือดในวุ้นตาการมองภายในตาจะยาก แพทย์จะอัลตราซาวด์ความถี่สูง (B-scan Ultrasound) ตรวจโครงสร้างภายในลูกตาเพื่อประเมินความเสื่อมของวุ้นตาและความผิดปกติของจอประสาทตา ทำให้มั่นใจว่าการวินิจฉัยแม่นยำแม้ไม่สามารถมองเห็นด้วยตาเปล่า

แนวทางการรักษาวุ้นตาเสื่อม

แนวทางการรักษาวุ้นตาเสื่อมขึ้นอยู่กับความรุนแรงและผลกระทบต่อการมองเห็น โดยมีแนวทางการรักษาดังนี้

1. กรณีที่ไม่มีภาวะแทรกซ้อน

ในกรณีที่วุ้นตาเสื่อมยังไม่รุนแรงหรือไม่ส่งผลต่อการมองเห็นมาก สามารถรักษาให้กลับมาเหมือนเดิมได้ และมักไม่เป็นอันตรายต่อดวงตา แพทย์จึงแนะนำให้ติดตามอาการเป็นระยะ เพื่อตรวจว่ามีการเปลี่ยนแปลงหรือเกิดภาวะแทรกซ้อน เช่น จุดลอยเพิ่มขึ้นหรือจอประสาทตามีรอยฉีก

2. การรักษาเมื่ออาการรบกวนการใช้ชีวิตมาก

หากจุดลอยหรือแสงแฟลชรบกวนการมองเห็นหรือทำงานประจำวัน แพทย์อาจพิจารณาใช้วิธีรักษาเพื่อบรรเทาอาการ ได้แก่

ผ่าตัดวุ้นตาออกบางส่วน (Vitrectomy)

เป็นการผ่าตัดเอาวุ้นตาออกบางส่วนหรือทั้งหมด แล้วเติมสารเจลหรือของเหลวทดแทน เพื่อทำให้การมองเห็นชัดเจนขึ้น เหมาะกับผู้ที่มีจุดลอยมากและรบกวนชีวิตประจำวันอย่างมาก

รักษาด้วยเลเซอร์ (Laser Vitreolysis)

ใช้เลเซอร์ยิงทำลายจุดลอยหรือเส้นใยวุ้นตา ให้แตกตัวเล็กลงหรือสลายไปกับวุ้นตา ทำให้มองเห็นชัดขึ้น วิธีนี้เหมาะกับผู้ที่มีจุดลอยจำกัดและต้องการหลีกเลี่ยงการผ่าตัดใหญ่

3. การรักษาภาวะแทรกซ้อน

ถ้าวุ้นตาเสื่อมทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนกับจอประสาทตา เช่น การฉีกขาดหรือจอประสาทตาหลุดลอก แพทย์จะใช้วิธีรักษาเฉพาะ เช่น

• เลเซอร์ปิดรอยฉีกของจอประสาทตา เพื่อป้องกันการหลุดลอก
• การจี้ความเย็น (Cryotherapy) ใช้ความเย็นช่วยปิดรอยฉีก
• ผ่าตัด เช่น Vitrectomy ร่วมกับการซ่อมจอประสาทตา เพื่อฟื้นฟูการมองเห็นและป้องกันภาวะแทรกซ้อนรุนแรง

แนวทางดูแลและป้องกันวุ้นตาเสื่อม

แนวทางการดูแลและป้องกันวุ้นตาเสื่อมเน้นที่การรักษาสุขภาพตาและสังเกตอาการตั้งแต่เนิ่นๆ เพื่อป้องกันภาวะแทรกซ้อนและลดความรบกวนในการมองเห็น มีแนวทางดูแลและป้องกันดังนี้

• ตรวจตาเป็นประจำ พบจักษุแพทย์อย่างน้อยปีละครั้ง เพื่อตรวจวุ้นตาและจอประสาทตา
• ป้องกันการกระแทกตา สวมอุปกรณ์ป้องกันตาเมื่อทำกิจกรรมเสี่ยง เช่น กีฬา หรือทำงานที่มีฝุ่นและเศษวัสดุ
• รักษาสายตาให้เหมาะสม ใส่แว่นหรือคอนแท็กต์เลนส์ที่เหมาะสม ป้องกันภาวะสายตาสั้นมากเรื้อรัง
• ดูแลสุขภาพทั่วไป รับประทานอาหารครบถ้วน ออกกำลังกาย และควบคุมโรคประจำตัว เช่น เบาหวาน ความดัน
• สังเกตอาการผิดปกติของสายตา เช่น จุดลอยเพิ่มขึ้น แสงแฟลช หรือม่านดำ ควรไปพบจักษุแพทย์ทันที

รักษาวุ้นตาเสื่อมที่โรงพยาบาลวิภาวดี

ศูนย์จักษุโรงพยาบาลวิภาวดี มีบริการตรวจและรักษาวุ้นตาเสื่อมอย่างครบวงจรโดยจักษุแพทย์มากประสบการณ์ เริ่มจากการตรวจวินิจฉัยตาแบบละเอียด พร้อมหาแนวทางการรักษาที่เหมาะสมกับอาการ  นอกจากนี้ยังมีการติดตามผลหลังการรักษาอย่างต่อเนื่อง เพื่อป้องกันการสูญเสียการมองเห็นและดูแลสุขภาพตาให้คงที่ มั่นใจได้ว่าการมองเห็นจะได้รับการดูแลอย่างเต็มที่