ตาเหล่ในเด็ก: สาเหตุ อาการ และวิธีป้องกันตาขี้เกียจ

Key Takeaway

• ตาเหล่ในเด็กคือภาวะที่ลูกตาทั้งสองข้างไม่มองไปในทิศทางเดียวกัน ทำให้ตาไม่ตรงกันและอาจทำให้การมองเห็นของทั้งสองตาไม่สมบูรณ์ หากไม่ได้รับการรักษาอาจเกิดตาขี้เกียจ
• ตาเหล่แบ่งตามทิศทางของลูกตาที่เบี่ยงออกจากปกติ ได้แก่ ตาเหล่เข้า (Esotropia) ตาเหล่ออก (Exotropia) ตาเหล่ขึ้น (Hypertropia) และ ตาเหล่ลง (Hypotropia) นอกจากนี้ยังมีตาเหล่เทียมและตาเหล่ซ่อนเร้นที่ไม่รุนแรงเท่าตาเหล่จริง
• ตาเหล่ในเด็กรักษาด้วยการมุ่งให้ลูกตากลับมามองตรงและป้องกันตาขี้เกียจ โดยทำได้ตั้งแต่ แก้ไขสายตาผิดปกติ ใส่แว่น ฝึกตา รักษาตาขี้เกียจ ผ่าตัดกล้ามเนื้อตา และติดตามผลอย่างต่อเนื่อง ขึ้นอยู่กับสาเหตุและความรุนแรงของตาเหล่แต่ละคน

ตาเหล่ไม่ได้เป็นเรื่องไกลตัวของเด็กเล็ก หากปล่อยไว้อาจส่งผลต่อการมองเห็นและพัฒนาการสายตาในระยะยาว สามารถป้องกันและรักษาได้หากพบตั้งแต่ระยะแรก บทความนี้จะพาไปทำความรู้จักกับสาเหตุ อาการ และวิธีรักษาตาเหล่ในเด็ก รวมถึงแนวทางดูแลจากจักษุแพทย์เด็กที่โรงพยาบาลวิภาวดี เพื่อให้ลูกของคุณมองเห็นชัดเจนและมีพัฒนาการสายตา

ตาเหล่ในเด็กคืออะไร หายเองได้ไหม?

ตาเหล่ในเด็กเป็นภาวะที่ลูกตาทั้งสองข้างไม่สามารถมองไปในทิศทางเดียวกันได้ตามปกติ ซึ่งอาจเห็นชัดเจนเมื่อเด็กพยายามมองสิ่งต่างๆ หรือบางครั้งอาจเห็นเพียงข้างเดียว ลักษณะของตาเหล่อาจเป็นแบบถาวรหรือสลับข้างกัน และอาจเกิดจากปัญหากล้ามเนื้อตา หรือความผิดปกติของระบบประสาทที่ควบคุมการเคลื่อนไหวของตา 

ภาวะนี้ไม่สามารถหายเองได้ หากไม่ได้รับการวินิจฉัยและรักษาอย่างเหมาะสมเด็กอาจเกิดภาวะตาขี้เกียจ (Amblyopia) ซึ่งทำให้การมองเห็นในตาข้างนั้นลดลงได้

ตาเหล่ในเด็กมีกี่ประเภท?

ตาเหล่ในเด็กสามารถแบ่งออกเป็นหลายประเภทตามทิศทางของลูกตาที่เบี่ยงออกจากปกติ การจำแนกประเภทช่วยให้แพทย์วินิจฉัยและวางแผนการรักษาได้ตรงจุด โดยทั่วไปแบ่งเป็น 4 ประเภทหลักดังนี้

• ตาเหล่เข้า (Esotropia) ลูกตาเบี่ยงเข้าด้านใน มักพบในเด็กเล็กและอาจมีผลต่อการมองเห็นสองตาพร้อมกัน
• ตาเหล่ออก (Exotropia) ลูกตาเบี่ยงออกด้านนอก มักเห็นชัดเวลาเด็กเพ่งหรือเมื่อเหนื่อย
• ตาเหล่ขึ้น (Hypertropia) ลูกตาเบี่ยงขึ้นเหนือแนวตรงปกติ
• ตาเหล่ลง (Hypotropia) ลูกตาเบี่ยงลงต่ำกว่าแนวตรงปกติ

นอกจากนี้ยังมีตาเหล่เทียม (Pseudostrabismus) ซึ่งดูเหมือนตาเหล่แต่ความจริงดวงตาอยู่ในตำแหน่งปกติ มักเกิดจากร่องตาแคบหรือโครงสร้างใบหน้า และตาเหล่ซ่อนเร้น (Phoria) คือภาวะที่ลูกตาเบี่ยงออกหรือเข้าหากันได้เมื่อปิดตาข้างหนึ่ง แต่เมื่อใช้สองตาพร้อมกันจะสามารถกลับมามองตรงได้เอง ทั้งสองกรณีมักไม่รุนแรงเท่าตาเหล่จริง แต่ต้องแยกให้ชัดเพื่อการประเมินสุขภาพตาที่ถูกต้อง

เด็กตาเข เด็กตาเหล่เกิดจากอะไร?

เด็กตาเข เด็กตาเหล่เกิดจากอะไร คำตอบคือมีหลายสาเหตุที่ส่งผลให้ลูกตาไม่มองไปในทิศทางเดียวกัน ลองดูสาเหตุหลักๆ ดังนี้

1. เกิดจากพันธุกรรม ในประวัติครอบครัวตาเขหรือตาเหล่ ทำให้เสี่ยงเกิดภาวะนี้สูงขึ้น
2. กล้ามเนื้อตาอ่อนแรงหรือทำงานไม่สมดุลหรือทำงานผิดปกติ ทำให้ตาเบี่ยงออกจากแนวตรง
3. ปัญหาการมองเห็น เช่น เด็กสายตาสั้น สายตายาว หรือสายตาเอียง อาจทำให้ตาเหล่เพื่อปรับโฟกัส
4. ภาวะทางระบบประสาทหรือโรคประจำตัว เช่น ปัญหาสมองส่วนที่ควบคุมการเคลื่อนไหวของตา
5. การบาดเจ็บที่ตา หรือโรคตาอื่นๆ อาจทำให้เกิดตาเขหรือตาเหล่ได้

เช็กอาการตาเหล่ในเด็ก

เมื่อต้องสังเกตอาการตาเหล่ในเด็ก ควรสังเกตสิ่งต่อไปนี้

• ตาไม่ตรง ลูกตาทั้งสองข้างไม่มองไปในทิศทางเดียวกัน
• มองภาพไม่ชัด เด็กอาจบ่นว่ามองเห็นภาพซ้อนหรือพร่ามัว
• เอียงหัวหรือปิดตา พยายามปรับท่าทางเพื่อมองเห็นชัดขึ้น
• ตากะพริบหรือเคืองตาบ่อย แสดงถึงความพยายามโฟกัสภาพหรือไม่สบายตา
• ปัญหาการมองของตา เช่น มองของไกลหรือใกล้ได้ไม่ดีเหมือนตาอีกข้าง

สัญญาณเตือนตาเหล่ในเด็กที่ควรไปพบจักษุแพทย์

สัญญาณเตือนตาเหล่ในเด็กที่ควรไปพบจักษุแพทย์ คืออาการหรือพฤติกรรมที่บ่งชี้ว่าลูกตาอาจมีปัญหาและต้องได้รับการตรวจอย่างเร่งด่วนเพื่อป้องกันภาวะตาขี้เกียจในเด็กหรือปัญหาการมองเห็นระยะยาว โดยสัญญาณที่พ่อแม่ควรสังเกต ได้แก่

• ตาเบี่ยงหรือไม่ตรงชัดเจน แม้เวลามองตรงหรือตามสิ่งของ
• เด็กมองเห็นภาพซ้อนหรือพร่ามัว แสดงว่าตาสองข้างทำงานร่วมกันไม่สมบูรณ์
• เอียงหัว ปิดตา หรือขมวดคิ้วบ่อย เพื่อพยายามโฟกัสภาพ
• ตากะพริบหรือเคืองตาบ่อย แสดงถึงความพยายามปรับสายตาหรือไม่สบายตา
• มีปัญหาการมองเห็นเฉพาะตาข้างใดข้างหนึ่ง หรือชอบใช้ตาข้างเดียวมองของ

หากพบสัญญาณเหล่านี้ ควรพาเด็กไปพบจักษุแพทย์ทันที เพราะการตรวจและรักษาแต่เนิ่นๆ จะช่วยให้การมองเห็นของเด็กพัฒนาได้ปกติและป้องกันภาวะตาขี้เกียจในเด็ก

วิธีวินิจฉัยตาเหล่ในเด็ก

วิธีวินิจฉัยตาเหล่ในเด็กสามารถทำได้ดังนี้

ตรวจเบื้องต้น

การตรวจเบื้องต้นเป็นขั้นตอนแรกที่จักษุแพทย์ใช้ประเมินภาวะตาเหล่ในเด็ก เพื่อตรวจหาลักษณะผิดปกติของการมองและพฤติกรรมการใช้ตา ได้แก่

• การสังเกตด้วยตาเปล่า สังเกตว่าลูกตาเบี่ยงหรือไม่ตรงในขณะมองตรงหรือเคลื่อนไหวตามสิ่งของ
• การทดสอบด้วยแสง ใช้ไฟฉายส่องดูสะท้อนแสงบนลูกตา เพื่อตรวจว่าลูกตาทั้งสองข้างมองไปทิศทางเดียวกันหรือไม่
• การทดสอบสายตา ประเมินการมองเห็นและการทำงานร่วมกันของลูกตาเบื้องต้น เช่น ดูว่ามองวัตถุชัดหรือพร่ามัว

ตรวจเพิ่มเติม

หากตรวจเบื้องต้นพบความผิดปกติ แพทย์จะทำการตรวจเพิ่มเติมเพื่อประเมินสาเหตุและความรุนแรงของตาเหล่ รวมถึงวางแผนการรักษาอย่างแม่นยำ ได้แก่

• การตรวจวัดสายตา วัดค่าสายตาเพื่อดูว่าปัญหาสายตาเป็นสาเหตุหนึ่งของตาเหล่หรือไม่
• การตรวจกล้ามเนื้อตา ประเมินความผิดปกติการทำงานของกล้ามเนื้อตาแต่ละมัด
• การตรวจพิเศษเพิ่มเติม เช่น การถ่ายภาพดวงตา การตรวจด้วยเครื่องมือเฉพาะ เพื่อวิเคราะห์โครงสร้างและภาวะทาง

แนวทางการรักษาตาเหล่ในเด็ก

การรักษาตาเขในเด็ก ตาเหล่ มุ่งเน้นให้ลูกตากลับมามองตรงและป้องกันภาวะตาขี้เกียจ โดยแพทย์จะเลือกวิธีที่เหมาะสมตามสาเหตุและความรุนแรงของตาเหล่

1. การแก้ไขสายตาผิดปกติ

สาเหตุหนึ่งของตาเหล่อาจมาจากสายตาผิดปกติ เช่น สายตาสั้น สายตายาว หรือสายตาเอียง การแก้ไขด้วยแว่นสายตา จะช่วยปรับโฟกัสของลูกตา ทำให้ตาทั้งสองข้างสามารถทำงานร่วมกันได้ดีขึ้น และช่วยให้ตาเหล่ลดลงหรือหายไปได้

2. การรักษา สายตาเอียง (Amblyopia)

เมื่อเด็กตาข้างใดข้างหนึ่งมองไม่ชัด จะเกิดภาวะตาขี้เกียจในเด็ก แพทย์มักใช้วิธีปิดตาข้างที่มองชัดกว่าเป็นช่วงเวลาหนึ่งในแต่ละวัน เพื่อกระตุ้นตาที่อ่อนแอให้ทำงาน ฝึกให้สมองเรียนรู้การใช้ตาทั้งสองข้างร่วมกัน วิธีนี้ช่วยพัฒนาการมองเห็นของตาข้างอ่อนแอให้ใกล้เคียงปกติ

3. การผ่าตัดตาเหล่

หากตาเหล่เกิดจากกล้ามเนื้อตาทำงานไม่สมดุล หรือไม่สามารถแก้ไขด้วยแว่นหรือวิธีอื่น แพทย์อาจแนะนำ การผ่าตัดกล้ามเนื้อตา เพื่อปรับตำแหน่งลูกตาให้ตรง กล้ามเนื้อตาจะทำงานสมดุลขึ้น การผ่าตัดช่วยให้เด็กมองตรงได้ และช่วยป้องกันตาขี้เกียจ

4. การฝึกสายตาและฟื้นฟู

หลังจากแก้ไขตาเหล่ด้วยแว่นหรือผ่าตัด แพทย์มักแนะนำการฝึกสายตาและกิจกรรมเสริม เช่น การใช้เกมหรือของเล่นที่ต้องมองด้วยสองตา การฝึกนี้ช่วยให้ลูกตาทำงานร่วมกันได้ดีขึ้น พัฒนาการมองเห็นสมดุล และลดความเสี่ยงการกลับเป็นซ้ำ

5. การติดตามอย่างต่อเนื่อง

เด็กที่เคยตาเหล่ควรตรวจติดตามเป็นระยะ ตามคำแนะนำแพทย์ เพื่อดูความคืบหน้าการมองเห็น ตรวจความสมดุลของกล้ามเนื้อตา และป้องกันไม่ให้ตากลับมาเหล่อีก การติดตามอย่างต่อเนื่องช่วยให้มั่นใจว่าการรักษาได้ผลและลูกตามองเห็นปกติ

การป้องกันและดูแลตาเด็กตาเหล่ ตาขี้เกียจ

• ตรวจสายตาเด็กตั้งแต่เล็ก พาเด็กตรวจตาเป็นประจำตั้งแต่แรกเกิดหรือช่วงวัยทารก เพื่อตรวจหาความผิดปกติแต่เนิ่นๆ
• สังเกตพฤติกรรมและอาการผิดปกติ เช่น ตาไม่ตรง มองภาพซ้อน เอียงหัว ปิดตาบ่อย จะช่วยจับสัญญาณตาเหล่ได้เร็ว
• รักษาสายตาผิดปกติแต่เนิ่นๆ ใส่แว่นหรือแก้ไขปัญหาสายตาตามคำแนะนำแพทย์ เพื่อลดความเสี่ยงเกิดตาขี้เกียจ
• ส่งเสริมการมองเห็นและพัฒนาการสายตา ฝึกมองของเล่นหรือทำกิจกรรมเสริมสายตา ให้ลูกตาทำงานร่วมกันดีขึ้น
• ป้องกันการบาดเจ็บที่ดวงตา ระวังอุบัติเหตุ หลีกเลี่ยงสิ่งของแหลมคมหรืออันตรายต่อดวงตา
• ปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์ ตรวจติดตามตามนัด ใช้แว่น ฝึกตา หรือรักษาตามแพทย์แนะนำอย่างต่อเนื่อง

รักษาตาเหล่ในเด็กที่โรงพยาบาลวิภาวดี

รักษาตาเหล่ในเด็กที่ศูนย์จักษุโรงพยาบาลวิภาวดี เริ่มจากการประเมินและวินิจฉัยโดยจักษุแพทย์มากประสบการณ์ เพื่อเลือกแนวทางรักษาที่เหมาะสมกับสภาพตาของเด็กแต่ละคนอย่างละเอียด หากพบสายตาผิดปกติ แพทย์จะแนะนำใส่แว่นเพื่อปรับโฟกัสและช่วยให้ลูกตาทำงานร่วมกัน สำหรับเด็กที่มีตาขี้เกียจอาจใช้วิธีปิดตาข้างที่มองชัดกว่า หรือฝึกสายตาเสริมเพื่อกระตุ้นตาที่อ่อนแอ ในกรณีที่กล้ามเนื้อตาทำงานไม่สมดุล อาจจำเป็นต้องผ่าตัดปรับตำแหน่งลูกตา หลังการรักษาโรงพยาบาลมีโปรแกรมฝึกสายตาและกิจกรรมเสริม พร้อมติดตามผลอย่างต่อเนื่อง เพื่อให้เด็กมองเห็นปกติและพัฒนาการสายตาเป็นไปอย่างเต็มที